Ο εκδότης και ποιητής Χρυσόστομος Γανιάρης γεννήθηκε στην Καλλιμασιά Χίου στις 7 Ιουλίου 1894. Γιος του Παναγιώτη και της Ανθούλας (το γένος Ψαλτάκη) είχε άλλα πέντε αδέλφια. Πήγε στο δημοτικό σχολείο της Καλλιμασιάς, στο γυμνάσιο της Χώρας και συνέχισε τις σπουδές του στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, από όπου αποφοίτησε το 1913. Αμέσως μετά διορίστηκε δάσκαλος στο Β΄Δημοτικό Σχολείο της Χίου. Τον Φεβρουάριο του 1918 παντρεύτηκε την Ευφημία, κόρη του τραπεζίτη Εμ. Δάνου, και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Την ίδια εποχή ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο Χ. Γανιάρη εκδίδοντας στην αρχή για κάποιο διάστημα το περιοδικό Νουμάς και στη συνέχεια πάνω από 150 έργα της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας. Σταμάτησε τις προσωπικές εκδοτικές επιχειρήσεις, που οικονομικά ήταν τελείως ασύμφορες, το 1935. Έκτοτε εργάστηκε στις εκδοτικές εταιρείες «Πυρσός» και «Αετός» μέχρι το 1954 που πήρε σύνταξη.
Στη διάρκεια της Κατοχής φυλακίστηκε για οκτώ μήνες, ενώ οι Γερμανοί σκότωσαν τη γυναίκα του στις 8 Σεπτεμβρίου του 1944. Έγραψε και τύπωσε δύο ποιητικές συλλογές την Ευφημία (1946) και τα Καλλιμασιώτικα (1949) και άλλα πεζά αφηγήματα που δημοσιεύθηκαν στην Χιακή Επιθεώρηση.
Ο Γανιάρης απέκτησε δύο παιδιά την Ανθούλα και τον Ανδρέα, τα οποία συνέχισαν τη βιβλιοδετική τέχνη που είχε ξεκινήσει πρωτοποριακά η μητέρα τους στη «Βιβλιοφιλική Γωνιά».
Πέθανε στην Αθήνα στις 21 Ιουλίου 1966 ύστερα από μακροχρόνια αρρώστια.
Αρχείο Χρυσόστομου Γανιάρη
Φάκελος 1 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΟ (1795, 1877-1987)
1.1 Ποίηση: κριτικά γράμματα διαφόρων για τις συλλογές «Ευφημία», «Καλλιμασιώτικα» (1946-1966).
1.2 Ποίηση: κριτικές για τις συλλογές «Ευφημία», «Καλλιμασιώτικα», δημοσιευμένες σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες (1946-1987).
1.3 Πεζός λόγος: δακτυλόγραφα και χειρόγραφα αφηγήματα εμπνευσμένα από λαϊκές ιστορίες και τύπους του χωριού Καλλιμασιά της Χίου, πολλά από τα οποία δημοσιεύτηκαν στη Χιακή Επιθεώρηση (συμπεριλαμβάνονται φωτοαντίγραφα).
1.4 «Δημοσιεύματα Χρ.Γανιάρη»: δημοσιεύσεις μεμονωμένων ποιημάτων σε περιοδικά και εφημερίδες (1937-1977).
1.5 «Διάφορα γραψίματα»: κριτικές για λογοτεχνικά έργα και εκθέσεις ζωγραφικής, άρθρο με θέμα την πολιτική στον τομέα του βιβλίου (χφο και δημοσίευμα 1945), τετράδιο λεξιλογίου.
1.6 Διάφορα Χιώτικα: «Παλιά έγγραφα Καλλιμασιώτικα» (1795-1877), διάφορες σημειώσεις για Χίο (παροιμίες, ανέκδοτα, ιστορικά), χιώτικες εφημερίδες (Χιακός Λαός και Χιακή Εστία), 1952-1963.
Φάκελος 2 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΟ – ΠΟΙΗΜΑΤΑ
2.1 Ημερολόγια – Τετράδια: ημερολόγια από τη σχολική ζωή του στη Σμύρνη και από τη γνωριμία του με την μετέπειτα γυναίκα του Ευφημία (1911-1912, 1914), τετράδια με συλλογές ποιημάτων και μονολόγων.
2.2 Ποιητικές συλλογές Γανιάρη: πρωτόλεια (σημειωματάριο βιβλιοδετημένο με πράσινο βελούδο), Ευφημία, Του Αγώνα, Του Πόνου μου, της Πατρίδας, Μοιρολόγια και άλλα. Πρόκειται για επτά διαφορετικά σταχωμένα τετράδια ή βιβλία, που περιλαμβάνουν τις παραπάνω συλλογές ποιημάτων.
2.3 Λυτά ποιήματα: συγκεντρώθηκαν εδώ τα ποιήματα (σε διαφορετικές μορφές και γραφές) των παραπάνω συλλογών καθώς και άλλα ανέκδοτα.
2.4-5 Σχεδιάσματα ποιημάτων, σκόρπιοι στίχοι, σκέψεις κ.ά.
Φάκελος 3 ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ – ΕΚΔΟΣΕΙΣ (1920-1961)
3.1 Γιάννης Ψυχάρης: επιστολές Ψυχάρη προς Γανιάρη την περίοδο που ο τελευταίος εξέδιδε τον Νουμά (1920-1923), κατάλογος εκδόσεων Γανιάρη και οκτώ χειρόγραφα σημειώματα του Ψυχάρη, τεκμήρια σχετικά με τον ενταφιασμό του στη Χίο (1931) και τον εορτασμό των εκατόχρονων του Ψυχάρη (1954).
Γιάννης Ψυχάρης: χειρόγραφο μυθιστορήματος (567 αριθμ. φύλλα) που δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Νουμάς, το 1921 με τίτλο «Τα δύο τριαντάφυλλα του Χάρου». Αφιερωματικό γράμμα Ψυχάρη προς Γ.Αβέρωφ και ποίημα (ελληνικά και γαλλικά) «Η ιστορία της Μυρριάνα» (1920).
3.2 Νίκος Καζαντζάκης: επιστολές Καζαντζάκη προς Γανιάρη (1923-1941), τμήματα χειρογράφων Καζαντζάκη για τα έργα του «Ιαπωνία –Κίνα» και «Αγγλία», τα οποία εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «Πυρσός», όπου εργαζόταν ο Γανιάρης.
3.3 Αλληλογραφία με διάφορους πνευματικούς ανθρώπους: επιστολές των Α.Mirambel, Α. Σικελιανού, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, Φ. Κόντογλου, Κ. Βάρναλη, Κ. Ουράνη, Θ. Κορνάρου, Α. Τερζάκη, Γ. Σεφέρη (1923-1949), Θράσου Καστανάκη (1923-1961), Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών (1947-1949) προς Χρυσόστομο Γανιάρη καθώς και μερικών άλλων φιλικών προσώπων (1944-1954).
3.4 Εκδόσεις – Βιβλιοδεσίες Γανιάρη: εγκύκλιοι σύστασης εταιρείας με την επωνυμία «Αθηναϊκόν Βιβλιοπωλείον Χρ. Γανιάρη και Σία» και έκδοση του Νουμά, επιστολές Δ. Ταγκόπουλου προς Ευφημία και Χρυσόστομο Γανιάρη, Βασ. Θεοδωρίδη (1920-1921), εκδοτικός οίκος Χ. Γανιάρη (γενικός τιμοκατάλογος, 1929-1930), «Βιβλιοφιλική Γωνιά» (παρουσίαση των καλλιτεχνικών βιβλιοδεσιών της Ευφημίας Γανιάρη και στη συνέχεια των παιδιών της Ανθούλας και Ανδρέα Γανιάρη, δίπλωμα, 1939).
Φάκελος 4 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ – ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ – ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ (1901-1966)
4.1 Επιστολές γονέων (Παναγιώτη και Ανθούλας), αδελφών (Σωκράτη, Ελένης, Λάμπρου), εξαδέλφων, ανιψιών και άλλων συγγενών προς Χρυσόστομο Γανιάρη (1908-1961) και προς Ευφημία (1917-1944).
Επιστολές προς Αλεξάνδρα (αδελφή του), Ανθούλα και Ανδρέα (παιδιά του), 1945-1991.
4.2 Επιστολές Γανιάρη προς τη μητέρα του (1910-1947), τα αδέλφια του Λάμπρο, Θεόκλητο, Ευκλείδη, Σωκράτη, Αλεξάνδρα, την Ηλέκτρα και τα παιδιά του (1902-1965).
4.3 Προσωπικά - οικογενειακά - φωτογραφίες: προσωπικά έγγραφα Χρυσόστομου (απόδειξη Σχολής Αρρένων Καλλιμασιάς, απολυτήριο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, προσκλητήριο γάμου, φύλλο πορείας, βιογραφικό κλπ. 1901-1948), επιστολή και ιατρική διάγνωση για τη μητέρα του Ανθούλα (1912-1947), φύλλα εφημερίδων σχετικά με το θάνατο του αδελφού του Σωκράτη (1959), φωτογραφίες (του ίδιου του Γανιάρη καθώς και φίλων του συγγραφέων με αφιερώσεις).
4.4 Θάνατος Ευφημίας Γανιάρη (1944-1946): αίτηση Γανιάρη στον εισαγγελέα, έκθεση για τη δολοφονία της γυναίκας του, επιμνημόσυνη ομιλία Θέμου Κορνάρου, άρθρο για την Ευφημία στο Ελληνοαμερικανικόν Βήμα, φωτογραφία προσωπογραφίας της από τον Φ. Κόντογλου και σχέδια επιστολών Γανιάρη προς Μ.Καραγάτση, Έλλη Αλεξίου για το θάνατο της.
4.5 «Τα μετά θάνατον Χρ. Γανιάρη»: συλλυπητήρια προς τα παιδιά του, αποκόμματα και εφημερίδες με την αγγελία του θανάτου του, επικήδειος Νικηφόρου Βρετάκου, άρθρα και αφιερώματα για τον Γανιάρη και το έργο του (1966).
Πηγή: http://www.elia.org.gr/
 |
| Χρυσόστομος Γανιάρης, έργο του Φώτη Κόντογλου |
 |
| Ευφημία Γανιάρη, έργο του Φώτη Κόντογλου |
ΚΑΛΛΙΜΑΣΙΑ (Ποίημα Χρυσόστομου Γανιάρη)
Νἄταν νά ξημερώνομουν ἓνα πρωΐ τοῦ θέρου
στό γονικό μου τό χωριό, στό πατρικό μου σπίτι,
ν’ ἀνοίξω τήν αὐλόπορτα νά μέ γαυγίσει ὁ σκύλος,
νά φτερουγίσει ὁ κόκορας, νά δράμουν οἱ πουλάδες,
νά μοῦ τεντώσει τό λαιμό γιά χάδεμα ἡ δαμάλα
καί νά μπροβάλει ἡ μάννα μου στόν κόρφο της νά γείρω!
Ἡ ψυχοπαίδα, ἀνάλαφρη, ἀπ’ τή δροσάτη στέρνα,
νά μ’ ἀνεσύρει βρόχινο, νά στρώσει τό τραπέζι,
νά φάγω δίκροκον αὐγό, σταρένιο παξιμάδι
καί πά στά κληματόφυλλα μιζίθρα μέ τό μέλι.
Κι ἀπέ, στόν ἴσκιο τῆς ἐλιᾶς, στό νιόκοπο γρασίδι,
νά ξαπλωθῶ, νά κοιμηθῶ ὥς νά χλωμιάνει ὁ ἥλιος
καί νά ξυπνήσω, νά νιφτῶ, νά βάλω τά καλά μου,
στήν πατωσιά νά πεταχτῶ, νά μπῶ στό πανηγύρι.
Κι ἄμα θ’ ἀρχίσουν τά βιολιά, οἱ γκάϊντες, τά λαγοῦτα,
τόν τρίπατο καί τό συρτό, τή σούστα καί τόν μπάλλο,
τίς χωριανές μου νά χαρῶ τίς χαμηλοβλεποῦσες,
τίς λεμονιές, τίς πουλουδιές καί τίς τριανταφυλλένιες,
νά στέλνουν στούς λεβεντονιούς πού παραστέκουν γύρα,
μέ τ’ ἀναμμένα μάγουλα φωτιά στά σωθικά τους,
ἀπ’ τήν καρδιάν ἀνασασμούς, μέ τίς ματιές ελπίδες
καί μέ τίς ἄσπρες μπόλιες τους σινιάλα τῆς ἀγάπης.
Κι ὅταν, κατά τό χάραμα, θά φτάσω πιά στό σπίτι
καί θά γυρίσω πίσω μου τήν πόρτα ν’ ἀμπαρώσω,
νά σβήσω τό «σ’ ἀφίνω γειά» ποὕχω γραμμένο ἀπάνω.
Από το βιβλίο του Γιάννη Κουγιούλη: "ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΑΝΙΑΡΗΣ" ΑΦΙΕΡΩΜΑ, έκδοση της Περιηγητικής Χίου, Χίος 1981
Ο (ανακαινισμένος) τάφος του ποιητή Χρυσόστομου Γανιάρη στο Κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στη γενέτειρά του Καλλιμασιά της Χίου. Στην επιτύμβια στήλη υπάρχουν δύο στροφές από το ποίημά του "Καλλιμασιά χωριό μου"
