Ἰωακεὶμ Β´
Βίος, τὸ α´ 4 Ὀκτ. 1860 - 9 Ἰουλίου (18 Αύγ.) 1863
Ὁ πατριάρχης Ἰωακεὶμ Β´, κατὰ κόσμον Ἰωάννης Κοκκώδης, ἐγεννήθη ἐκ ταπεινῶν γονέων ἐν Καλλιμασίᾳ τῆς Χίου τὸ 1802, κατὰ τὸ ἐπιτάφιον ἐπίγραμμά του. Παιδιόθεν ἔμεινεν ὀρφανὸς ἐκ πατρός, ἡ δὲ μήτηρ του, μόνη ἐνδιεφέρθη διὰ τὴν ἐπιμελῆ ἀνατροφήν του. Εἰς τὴν γενέτειράν του, ἐν τῇ ἐν Χώρᾳ σχολῇ, ἔλαβε τὴν στοιχειώδη μόρφωσιν καὶ ἐξέμαθε τὴν ἐκκλησιαστικὴν μουσικήν. Ἔφηβος ὢν κατέληξεν εἰς τὴν πόλιν ἡμῶν, περάνας ἐν χρόνῳ βραχεῖ τὰς ἐγκυκλίους αὐτοῦ σπουδάς, ἐργαζόμενος εἰς ἀρτοποιεῖον καὶ ψάλλων ὡς κανονάρχης εἰς τὸν Ἱ. Ναὸν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῶν Χίων ἐν Γαλατᾷ.
Λόγῳ τῆς εὐσεβείας καὶ τῆς καλλιφωνίας αὐτοῦ προσελήφθη κατ᾽ ἀρχὰς ὑπὸ τοῦ τότε μητροπολίτου Χαλκηδόνος (Βελιγραδίου) Ἀγαθαγγέλου (μετέπειτα οἰκουμενικοῦ πατριάρχου, 1826-1830), κατόπιν ὡς γραμματεὺς τοῦ Σοφίας Ἰωακείμ (1822-1830), ὑπὸ τοῦ ὁποίου καὶ ἐχειροτονήθη διάκονος, μετονομασθεὶς Ἰωακείμ. Πλησίον αὐτοῦ παρέμεινε πλέον τῶν 30 μηνῶν. Μετέπειτα ἐτοποθετήθη ὡς ἰδιαίτερος γραμματεὺς καὶ ἀρχιδιάκονος τοῦ μητροπολίτου Ἰωαννίνων Βενεδίκτου (1826-1830), διδασκόμενος συνάμα κατ᾽ οἶκον παρὰ τοῦ διδασκάλου Ἀθανασίου Ψαλίδα καὶ κατόπιν ἐν τῇ μητροπόλει παρὰ τοῦ διδασκάλου Ἀθανασίου Σακελλαρίου (ἢ Σακελλαροπούλου). Καὶ κατόπιν, ὅτε προήχθη εἰς ἐπίσκοπον ἐσυνέχισε νὰ λαμβάνῃ μαθήματα παρὰ τοῦ διδασκάλου Γ. Αἰσώπου ἢ Κρανιᾶ.
Κατὰ Δεκέμβριον τοῦ 1827, χηρευσάσης τῆς διὰ τοῦ θανάτου Γαβριὴλ τοῦ Σιφνίου ἐπισκοπῆς Δρυϊνουπόλεως, καὶ τῶν κανονικῶν ψήφων γενομένων πατριαρχικῇ ἀδείᾳ ἐν Ἰωαννίνοις, προτάσει δὲ τοῦ προστάτου αὐτοῦ μητροπολίτου Ἰωαννίνων, ὁ Ἰωακείμ, 25 ἐτῶν, ἐξελέγη ἐπίσκοπος Δρυϊνουπόλεως.
Τὸν Ἰούλιον τοῦ 1835 προήχθη εἰς Μητροπολίτην Ἰωαννίνων, εἰς διαδοχὴν τοῦ ἐκπτώτου γενομένου Ἰωακείμ τοῦ ἀπὸ Σοφίας. Τὴν ἰδίαν πρὸς τὸν προκάτοχόν του τύχην ἔσχεν ὁ Ἰωαννίνων Ἰωακεὶμ (Κοκκώδης) κατόπιν τῆς ἐναντίον του ἀναφορᾶς τῶν Χριστιανῶν τῶν Ἰωαννίνων, ὑποβληθεὶς εἰς ἔξωσιν ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας (21 Αὐγούστου 1838). Μετὰ ταῦτα ἀπεστάλη ἐξόριστος εἰς Ἅγιον Ὄρος καὶ διέμεινεν ἐν τῇ Ἱ. Μονῇ τῆς Μ. Λαύρας. Ἀλλὰ καλυτέραν τύχην δὲν εἶχε καὶ ὁ διάδοχός του Ἰωαννίνων, Ἰωακεὶμ Ἰωαννίκιος (1838-1840). Καὶ τούτου, διὰ τὸν ἴδιον λόγον, ἐκπτώτου γενομένου, εἰς τὴν μητρόπολιν Ἰωαννίνων ἀποκατέστη ὁ Ἰωακεὶμ Κοκκώδης τὴν 7ην Αὐγούστου 1840, καταστὰς συνάμα μέλος τῆς ἐνδημούσης ἐν Φαναρίῳ Ἱ. Συνόδου.
Μετὰ πενταετίαν, τὸν Ἀπρίλιον τοῦ 1845, προεβιβάσθη μετατεθεὶς εἰς τὴν γεροντικὴν μητρόπολιν Κυζίκου, ἀνελθόντος τοῦ οἰκείου ποιμενάρχου Μελετίου εἰς τὸν Οἰκουμενικὸν Θρόνον, καὶ οὕτω κατέστη διαρκὲς μέλος της ἱ. συνόδου. Ὁ Κυζίκου Ἰωακείμ, κατὰ τὴν περίοδον ταύτην τῆς ἱστορίας τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου (1845-1860), ὑπῆρξεν εἷς ἐκ τῶν ἰκανωτέρων τελευταίων ἐκπροσώπων τοῦ γεροντισμοῦ. Ὁ Μηθύμνης Νικηφόρος Γλυκᾶς, ὁμιλῶν, ἀπὸ τῆς ἰδικῆς του σκοπιᾶς, περὶ τῆς γεροντικῆς ῥαδιουργίας, θεωρεῖ τοῦτον, «τὸν πρόεδρον αὐτῆς, τὸν ἀπὸ εἰκοσαετίας ὅλης ἄγοντα καὶ φέροντα διὰ τῶν ὀργάνων αὐτοῦ τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα καὶ παραλύσαντα τὸ σέβας καὶ τὴν ἀξιοπρέπειαν τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ κλήρου»
Κατὰ τὸν Γεδεών, ὁ Ἰωακεὶμ «διοικήσας μετὰ συνέσεως, κατέλιπε μὲν μνήμην ἀρχιερέως πολυπείρου, ἀλλὰ δυστυχῶς ἐδείχθη χρημάτων ἥσσων». Κατὰ τὸν Μαθᾶν ὑπῆρξεν «ἐλλόγιμος καὶ ἔμφρων Ἀρχιερεύς».
Παραιτηθέντος τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριάρχου Κυρίλλου Ζ´ τῇ 1ῃ Ἰουλίου 1860, καὶ τοποτηρητοῦ ὁρισθέντος τοῦ Νικαίας Ἱερωνύμου (7 Ἰουλίου 1860), εἰς τὸν οἰκουμενικὸν θρόνον ἀνῆλθε τῇ 4ῃ Ὀκτωβρίου 1860 ὁ ἀπὸ Κυζίκου Ἰωακεὶμ Β´, ἑξηκονταετὴς περίπου τῇ ἡλικίᾳ.
«Ἔνθεν τοι ἡμεῖς οἱ ἐνδημοῦντες ἀρχιερεῖς συνελθόντες ἐν τῷ πανσέπτῳ πατριαρχικῷ ναῷ τοῦ ἁγίου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου... πρῶτον μὲν ἐθέμεθα τὸν πανιερώτατον καὶ σεβασμιώτατον γέροντα ἅγιον Κυζίκου... κύριον Ἰωακεὶμ... ὃν καὶ παναγιώτατον ἡμῶν δεσπότην καὶ οἰκουμενικὸν πατριάρχην ἀποδεχόμεθα...».
Ὁ Ἰωακεὶμ Β´ ὑπῆρξεν ὁ πρῶτος «διὰ βίου» ἐκλεγεὶς συμφώνως πρὸς τοὺς γενικοὺς κανονισμοὺς πατριάρχης, ἐφαρμοσθέντος, κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον, τοῦ κεφαλαίου «Κανονισμὸς περὶ Ἐκλογῆς καὶ Διορισμοῦ Πατριάρχου» τῶν γενικῶν κανονισμῶν, ὅπερ ἐστάλη εἰς τὸ πατριαρχεῖον, ἐπικεκυρωμένον ὑπὸ τῆς κυβερνήσεως τὴν 6ην Ἰουλίου 1860.
Τὴν 20ὴν Σεπτεμβρίου 1860 συνεκλήθη ἐκτάκτως ἡ ἐκλογικὴ συνέλευσις, καθ᾽ ἣν ἀπεσφραγίσθησαν τὰ ὑπὸ τῶν ἱεραρχῶν τοῦ θρόνου σταλέντα δελτία καὶ κατηρτίσθη ὁ κατάλογος τῶν ὑποψηφίων ἐξ ἕνδεκα προσώπων. Ὁ κατάλογος οὗτος, ὑποβληθεὶς εἰς τὴν ὑψηλὴν πύλην, ἐπεστράφη τὴν 26ην Σεπτεμβρίου 1860 ἄνευ ἐξαιρέσεώς τινος.
«Ἐν πρῶτοις μὲν διεκρίθη δι᾽ ἀποστολῆς ἐνσφραγίστων ψήφων καὶ καθωρίσθη παρὰ τοῦ συνόλου τῶν ὑποκειμένων τῷ οἰκουμενικῷ θρόνῳ πανιερωτάτων μητροπολιτῶν ἀριθμὸς ἐκλεξίμων ἐπὶ τῇ πατριαρχείᾳ ἕνδεκα ἱεραρχικῶν σεβασμίων προσώπων». Τὴν 1ην Ὀκτωβρίου 1860 συνῆλθεν εἰς τὸ μέγα συνοδικὸν τῶν πατριαρχείων ἡ γενικὴ ἐκλογικὴ συνέλευσις ἐκ νέου, συγκειμένη, «ὑπὸ ἐκλογέων ἀριστίνδην προκεκριμμένων ἐξ ἁπάντων τῶν διαφόρων βαθμῶν καὶ συστημάτων τοῦ ἔθνους ἡμῶν ἔκ τε τῆς βασιλευούσης καὶ ἐκ τῶν ὑποκειμένων τῷ πατριαρχικῷ οἰκουμενικῷ θρόνῳ ἐπαρχιῶν δηλονότι πρῶτον μὲν ὑπὸ τῆς ἐνδημούσης Ἱερᾶς Συνόδου τῶν τε σεβασμίων γερόντων (ὧν ἡ παρουσία καὶ ἐν τοῖς ἐπικεχορηγημένοις διὰ τοῦ πατριαρχικοῦ βερατίου βασιλικοῖς προνομίοις τεθέσπισται) καὶ πάντων τῶν λοιπῶν ἐνδημούντων ἐν βασιλευούσῃ μητροπολιτῶν, εἷτα δὲ ἐκ μελῶν τοῦ εὐαγοῦς κλήρου, τῶν πατριαρχικῶν ὀφφικιάλων, ἤτοι τοῦ ἐνδοξοτάτου ἄρχοντος μεγάλου Λογοθέτου καὶ ἄλλων ἐπισημοτέρων κληρικῶν λαϊκῶν ἐκ τῶν ἐχόντων πολιτικοὺς βαθμοὺς ἀπὸ τοῦ α´ μέχρι τοῦ β´ καὶ τῶν ἐχόντων στρατιωτικὸν βαθμὸν μέχρι μιραλάη, καθὼς καὶ τῶν ἐπισημοτέρων πολιτικῶν ὑπαλλήλων καὶ τῶν ἀντιπροσώπων τῶν ὀρθοδόξων ἡγεμονιῶν, ἔτι δὲ καὶ ἐκ τοῦ ἐμπορικοῦ συστήματος, καὶ τῶν τραπεζιτῶν καὶ τῶν ἐπισημοτέρων συναφιῶν, καὶ ἐκ τῶν ἐνοριῶν Πόλεως καὶ Γαλατᾶ καὶ Καταστένου, πρὸς δὲ καὶ ἐκ τῶν διορισθέντων ἐντίμων ἀντιπροσώπων τῶν εἰρημένων ἐπαρχιῶν».
Ὁ Βασίλειος Στεφανίδης, κρίνων τὴν συμμετοχὴν τῶν γερόντων καὶ τὴν μνείαν τοῦ εὐαγοῦς κλήρου, λέγει τὰ ἀκόλουθα:
«Καὶ ἡ μὲν συμμετοχὴ τῶν Γερόντων ἐξηγεῖται ἐκ τούτου, ὅτι ὁ περὶ ἐκλογῆς τοῦ πατριάρχου Κανονισμὸς ἐφηρμόσθη, πρὶν ἢ ἐπικυρωθῇ ὑπὸ τῆς Πύλης καὶ ἐφαρμοσθῇ ὁ περὶ καταρτισμοῦ τῆς ἱερᾶς συνόδου σχετικὸς Κανονισμός, ἀλλὰ διατὶ ἀναφέρεται ὁ εὐαγὴς κλῆρος, ἀφοῦ ἰδιαίτεροι αὐτοῦ ἀντιπρόσωποι κατὰ τοὺς Γεν. Κανονισμοὺς δὲν μετέχουσι τῆς ἐκλογῆς; Ἡ προσπάθεια νὰ διατηρηθῇ κατὰ τὸ δυνατὸν ὁ καθιερωμένος τύπος τῶν ὑπομνημάτων τῶν πατριαρχικῶν ἐκλογῶν προὐκάλεσε τὴν μνείαν αὐτοῦ. Διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν γίνεται κατόπιν λόγος καὶ περὶ «ἄλλων ἐπισημοτέρων κληρικῶν λαϊκῶν». Ἐνῷ κατὰ τοὺς Γεν. Κανονισμοὺς μέλη τῆς ἐκλογικῆς συνελεύσεως ὁρίζονται ἁπλῶς ἀνώτεροι πατριαρχικοὶ ὑπάλληλοι, τὸ ὑπόμνημα διατηρεῖ τὴν καθιερωμένην ὀνομασίαν κληρικοὶ καὶ κληρικοὶ λαϊκοί, συμβιβάζον οὕτω τὴν νέαν ἀντίληψιν πρὸς τὴν παλαιὰν ὀνοματοθεσίαν».
Τὰ μέλη τῆς ἐκλογικῆς συνελεύσεως προκρίνονται ἀριστίνδην καὶ καλοῦνται «ἐπίλεκτα». Ἐκ τοῦ καταλόγου «τῶν ὡς ἄνωθι ἕνδεκα ἐκλεξίμων, μετὰ τὴν ἀνάγνωσιν εἰς ἐπήκοον πάντων τοῦ ὑψηλοῦ διατάγματος, γενομένης ψηφοφορίας καὶ τῆς μετὰ τῆς δεούσης ἀκριβείας διαλογῆς τῶν ψήφων, διεκρίθησαν ἀναδειχθέντες τρεῖς ὑποψήφιοι οἱ τὰς πλείους τῶν ἄλλων λαχόντες ψήφους», ὁ Κυζίκου Ἰωακεὶμ (37), ὁ πατριάρχης πρώην ΚΠόλεως Ἄνθιμος (35) καὶ ὁ Ἀλεξανδρείας Καλλίνικος (48). Ἐνῷ δὲ θὰ ἔπρεπεν εὐθὺς ἀμέσως τὰ ἀρχιερατικὰ μέλη νὰ κατέλθωσιν εἰς τὸν πατριαρχικὸν ναὸν διὰ νὰ προβοῦν εἰς τὴν ἐκλογὴν τοῦ ἑνὸς ἐκ τῶν τριῶν τοῦ ψηφοδελτίου, ἔλαβον χώραν διαπληκτισμοὶ μεταξὺ κληρικῶν τινων καὶ λαϊκῶν, καὶ παρεκτροπαὶ τινες, αἴτινες ἠνάγκασαν τὸν τοποτηρητὴν Νικαίας Ἱερώνυμον νὰ διάλυσῃ τὴν συνέλευσιν.
Τὴν 4ην Ὀκτωβρίου 1860 συνῆλθε διὰ τρίτην φορὰν ἡ ἐκλογικὴ συνέλευσις, παρόντος καὶ τοῦ τόσον ἀπαραιτήτου κριθέντος ἀντιπροσώπου τῆς ὀθωμανικῆς κυβερνήσεως Καβουκλῆ ἐφένδη, τοῦ κατόπιν ὑπουργοῦ καὶ πασᾶ γενομένου. Ἀκολούθως ἔλαβε χώραν ἡ ἀναβληθεῖσα ἐν τῷ πατριαρχικῷ ναῷ τοῦ ἀγίου Γεωργίου πατριαρχικὴ ἐκλογή, καθ᾽ ἢν πατριάρχης ΚΠόλεως ἐξελέγη διὰ πλειοψηφίας ὁ ἀπὸ Κυζίκου Ἰωακεὶμ Β´, διὰ ψήφων 19, δοθεισῶν ψήφων 4 εἰς τὸν πρώην ΚΠόλεως Ἄνθιμον καὶ εἰς τὸν Ἀλεξανδρείας Καλλίνικον. Ἐν τοῦτοις, τὸ πατριαρχικὸν ὑπόμνημα ἐκλογῆς εἶναι ἀόριστον καὶ οὐδὲν ἐκ τῶν ὡς ἄνω ἀναφέρει.
Τὴν 8ην Ὀκτωβρίου 1860 ὁ Ἰωακεὶμ Β´ ἐνεφανίσθη πρὸ τοῦ σουλτάνου, ὅτε καὶ ἐγένετο ἡ πολιτικὴ ἐγκαθίδρυσις αὐτοῦ, κατόπιν δὲ εἰς τὸν μ. Βεζύρην καὶ τὸν ὑπουργὸν τῶν ἐξωτερικῶν. Μετὰ ἔλαβε χώραν ἡ ἐκκλησιαστικὴ αὐτοῦ ἐγκαθίδρυσις εἰς τὸν πατριαρχικὸν ναόν, καθ᾽ ἣν ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος ἀνέγνωσε προσαγορευτήριον προσλαλιὰν ὁ β´ γραμματεὺς τῆς ἱ. συνόδου Ἰερόθεος (μετέπειτα Χαλεπίου, τοποτηρητὴς τῆς μεγ. πρωτοσυγκελλίας, Νεοκαισαρείας). Ὃ πατριάρχης δὲν φαίνεται ὁμιλήσας.
Τὸν Μάϊον τοῦ 1863 ἐπῆλθεν ἡ ἀνασύστασις τῆς ἐπισκοπῆς Λάμπης ἐν Κρήτῃ καὶ ἡ κατάργησις τῆς ἀρχιεπισκοπῆς Πωγωνιανῆς, τὸν δὲ Ἰούλιον τοῦ ἰδίου ἔτους ἡ σύστασις τῆς ἀρχιεπισκοπῆς Ῥοδουπόλεως ἐκ τῆς κατὰ τοὺς γενικοὺς κανονισμοὺς καταργήσεως τῶν ἐξαρχιῶν Σουμελᾶ, Βαζελῶν καὶ Περιστερεώτα.
Τὸ ἔτος 1860 προσῆλθον εἰς τὴν Ὄρθοδοξὶαν 50.000 Μελχιτῶν ἢ ῬΚαθολικῶν τῆς Συρίας, τῶν ὁποίων οἱ ἐπίτροποι ὑπέβαλον εἰς τὸ οἰκουμενικὸν πατριαρχεῖον τὴν 26ην Νοεμβρίου 1860 λίβελλον ἢ ἔγγραφον ὁμολογίαν. Ἀντιθέτως οἱ Ἰησουίται ἐνέτειναν τὰς ἑνωτικάς των προσπαθείας, προσηλυτίσαντες πολλοὺς τῶν ἡμετέρων, κληρικῶν καὶ λαϊκῶν, καὶ πήξαντες οὐνιτικὰς κοινότητας ἐν μέσῃ πόλει.
Ὁ Ἰωακεὶμ Β´ ἠσχολήθη ἐνεργῶς μὲ τὸ βουλγαρικὸν ἐκκλησιαστικὸν ζήτημα, τὸ ὁποῖον εὑρίσκετο εἰς ὅλην του τὴν ὀξύτητα. Τοῦτο ὠφείλετο εἰς τὴν ἐντὸς τῆς Ὀρθοδοξίας ἐμφάνισιν τοῦ πνεύματος τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ καὶ τὰς προσπαθείας τῶν Βουλγάρων ὅπως ἱδρύσωσι μίαν αὐτοκέφαλον βουλγαρικὴν Ἐκκλησίαν οὐχὶ ἐντὸς τῶν γεωγραφικῶν ὁρίων τῆς Βουλγαρίας μόνον, ἀλλὰ περιλαμβάνουσαν ὅλους τοὺς Βουλγάρους, τοὺς διαμένοντας καὶ ἐντὸς τῆς ἐκκλησιαστικῆς δικαιοδοσίας τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου, καὶ διαμορφώσουν οὕτω μίαν νέαν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν ἐντὸς τῶν ὁρίων μιᾶς ἄλλης.
Ἐνώπιον τῆς ἀνταρτικῆς στάσεως τῶν βουλγαρικῆς καταγωγῆς ἱεραρχῶν τοῦ θρόνου ἔναντι τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου, τοῦ πρώην Μακαριουπόλεως Ἰλαρίωνος, τοῦ Δυρραχίου Αὐξεντίου καὶ τοῦ Φιλιππουπόλεως Παϊσίου, συνεκλήθη τὸν Φεβρουάριον τοῦ 1861 μεγάλη σύνοδος, ἥτις ἐξετάσασα τὴν πολιτείαν τῶν ὡς ἄνω ἱεραρχῶν, προέβη εἰς τὴν καθαίρεσιν τούτων, ὡς «πηξάντων νέον θυσιαστήριον» ἐν αὐτῷ τῷ κέντρῳ τοῦ οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ὡς ἀπειθῶν καὶ ἀποστατῶν. Ἡ σύνοδος αὕτη ἔλαβεν ὡρισμένας ἀποφάσεις πρὸς λύσιν τοῦ βουλγαρικοῦ ζητήματος, αἵτινες, κυρωθεῖσαι καὶ ὑπὸ τῆς ὀθωμανικῆς πολιτείας, ἀνεκοινώθησαν δι᾽ ἰδίας ἐγκυκλίου (25 Φεβρουαρίου 1861). Τὸ σχέδιον τοῦτο τοῦ Ἰωακεὶμ Β´ παρεχώρει εὐρύτατα ἐκκλησιαστικὰ καὶ λοιπὰ δικαιώματα-προνόμια εἰς τοὺς Βουλγάρους, μὴ ὑπάρχοντος εἰσέτι ἀνεξαρτήτου βουλγαρικοῦ κράτους. Οἱ Βούλγαροι, μὴ ἀποδεχθέντες τὸ σχέδιον τοῦτο, ὑπέβαλον τὴν 9ην Ἰουνίου 1861 εἰς τὸν μ. Βεζύρην Ἀαλῆ πασᾶν ὀκτὼ προτάσεις. Ὁ μ. Βεζύρης παρέπεμψε ταύτας εἰς τὸ οἰκουμενικὸν πατριαρχεῖον καὶ κατήρτισε δεκαμελὴ ἐπιτροπὴν ἐκ Βουλγάρων καὶ Ἑλλήνων πρὸς μελέτην τοῦ ὅλου ζητήματος (24 Ἀπριλίου 1862). Ἡ ἐπιτροπὴ αὕτη εἰργάσθη ἐπὶ διετίαν, εἰς οὐδὲν ὅμως ἀποτέλεσμα κατέληξεν.
Κατὰ τὸν Γεώργιον Παπαδόπουλον,
«Ἡ α´ πατριαρχεία ἀρξαμένη ἀπὸ τῆς δ´ Ὀκτωβρίου 1860 διήρκεσε μέχρι τῆς θ´ Ἰουλίου 1863. Ἀναγκασθεὶς ἐκ τῶν περιστάσεων ἵνα παραδεχθῇ τὴν κατὰ γράμμα ἐφαρμογὴν τῶν νέων Ἐθνικῶν Κανονισμῶν, μὴ δυνηθεὶς δὲ ἵνα συμμορφωθῇ πρὸς τὴν νέαν τῶν πραγμάτων τάξιν, κατηγορήθη ὑπὸ τῶν δύο Σωμάτων εἰς τὴν Ὑψ. Πύλην ὡς μὴ ἐφαρμόζων τοὺς Ἐθν. Κανονισμοὺς καὶ ὡς τυραννικὸς καὶ αὐθαίρετος, καὶ οὕτως ἀπελύθη τῆς πατριαρχικῆς αὐτοῦ διακονίας».
Πράγματι, τὴν 9ην Ἰουλίου 1863 διαγγελεὺς τοῦ ὑπουργείου τῶν ἐξωτερικῶν μεταβὰς παρὰ Ἰωακεὶμ Β´, ὅστις ἐφησύχαζεν, ἕνεκεν ἀσθενείας, εἰς τὴν ἐν Μουχλίῳ οἰκίαν αὐτοῦ, ἀνήγγειλεν εἰς αὐτὸν τὴν παῦσίν του ἀπὸ τοῦ πατριαρχικοῦ θρόνου. Τὴν 11ην ἰδίου μηνὸς ἐστάλη εἰς τὸν πατριάρχην ἀπεσταλμένος τῆς ὑψηλῆς πύλης, κομίζων τὸ διάταγμα τὸ ἐπιτρέπον τὴν ἐκλογὴν τοποτηρητοῦ, ὅτε καὶ τοιοῦτος αὐθημερὸν ἐξελέγη ὁ Ῥασκοπρεσρένης Μελέτιος. Ὁ Ἰωακεὶμ Β´ τυπικῶς ὑπέβαλε καὶ τὴν παραίτησίν του, ἀρκετὰ ἐκτενῆ, εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, τὴν 18ην Αὐγούστου 1863, εἰς τὴν ὁποίαν ἀναφέρεται εἰς τὰς σχέσεις αὐτοῦ πρὸς τὴν ἱεραρχίαν καὶ τὴν παῦσίν του ὑπὸ τῆς πολιτείας.
Εἰς τὴν ἱστορίαν τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου, κατὰ τὴν περίοδον τῶν γενικῶν κανονισμῶν, ἡ ἐκλογὴ Ἰωακεὶμ Β´ εἶναι ἡ α´ κατὰ τὴν νέαν τάξιν τῶν πραγμάτων γενομένη, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ θρόνου κάθοδός του συνιστᾷ τὴν α´ ὑπὸ τῆς πολιτείας παῦσιν οἰκουμενικοῦ πατριάρχου, κατόπιν κατηγοριῶν τῶν δύο σωμάτων εἰς τὴν ὑψηλὴν πύλην (9 Ἰουλίου 1863), τοῦ πατριάρχου ὅμως τηρήσαντος τὰ προσχήματα, ὡς συνέβαινε καὶ πρότερον, δηλ. διὰ τῆς ὑποβολῆς τῆς οἰκειοθελοῦς παραιτήσεώς του τὴν 18ην Αὐγούστου 1863.
Ὁ πρώην ΚΠόλεως Ἰωακεὶμ Β´, τὴν 30ὴν Αὐγούστου 1863 ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Ἀρτάκην, τὴν δὲ 28ην Ἰουνίου 1872, ἀδείᾳ ἐκκλησιαστικῇ, ἀφίχθη εἰς τὴν πόλιν ἡμῶν καὶ κατέλυσεν εἰς τὴν ἐν Μουχλίῳ οἰκίαν αὐτοῦ.
Τὸ β´: 23 Νοεμβρίου 1873 - 4 Αὐγ. 1878
Ὁ πατριάρχης Ἄνθιμος Στ´ ὑπέβαλε τὴν παραίτησίν του τῇ 30ῃ Σεπτεμβρίου 1873. Τοποτηρητὴς ἐξελέγη ὁ Ἄρτης Σεραφείμ (30 Σεπτεμβρίου 1873). Οὗτος ἐκάλεσεν εἰς α´ συνεδρίαν τὴν ἐκλογικὴν συνέλευσιν τῇ 18ῃ Νοεμβρίου 1873 (86 μέλη: 21 ἀρχιερεῖς, 65 λαϊκοί) πρὸς ἀποσφράγισιν τῶν ἀρχιερατικῶν δελτίων, καθ᾽ ἣν ἀνεφάνη ἀριθμὸς ἐκλεξίμων 11. Ὁ κατάλογος οὗτος ὑπεβλήθη εἰς τὴν ὑψηλὴν πύλην καὶ ἐπεστράφη τὴν 20ὴν τοῦ μηνὸς ἀπαράλλακτος. Τὴν 23ην Νοεμβρίου συνῆλθεν ἡ ἐκλογικὴ συνέλευσις τὸ β´ (81 μέλη κληρικὰ καὶ λαϊκά) πρὸς καταρτισμὸν τοῦ τριπροσώπου, ὅπερ καὶ κατηρτίσθη διὰ πλειοψηφίας ὡς ἑξῆς: ὁ πατριάρχης πρώην ΚΠόλεως Ἰωακεὶμ Β´ (77), καὶ οἱ μητροπολῖται Ἡρακλείας Πανάρετος (50) καὶ Χαλκηδόνος Γεράσιμος (64). Εὐθὺς ἀμέσως οἱ ἀρχιερεῖς, κατελθόντες εἰς τὸν πατριαρχικὸν ναόν, ἀνέδειξαν παμψηφεῖ ὡς πατριάρχην τὸν Ἰωακεὶμ Β´.
Ἡ ἐμφάνισις τοῦ νέου πατριάρχου εἰς τὸν σουλτάνον καὶ τοὺς λοιποὺς πολιτικοὺς βαθμούχους ἐγένετο τὴν πρωΐαν τῆς 1ης Δεκεμβρίου 1873, ἡμέραν Σαββάτου, ἡ δὲ ἐνθρόνισις αὐτοῦ εἶτα εἰς τὸν π. πατριαρχικὸν ναὸν τὸ ἀπόγευμα τῆς ἰδίας ἡμέρας, καθ᾽ ἣν τὸν ἀναγορευτήριον προσεφώνησεν ὁ πατριάρχης ἀπὸ τοῦ θρόνου, ὁ δὲ μ. πρωτοσύγκελλος Δωρόθεος Εὐελπίδης τὸν ἀντιπροσφωνητήριον ἀπὸ τοῦ ἄμβωνος. Τὴν 2αν Ἰουνίου 1874 ἐκομίσθη τὸ πατριαρχικὸν βεράτιον ὑπὸ τοῦ καπουκεχαγιᾶ εἰς τὸν πατριάρχην.
Κατὰ τὴν β´ πατριαρχείαν Ἰωακεὶμ Β´ (1873-8) ἐγένοντο περὶ τὰς 80 ἀρχιερατικαὶ προαγωγαί. Ὁ Ἰωακεὶμ Β´ ἔκτισε τὴν ἐν Μουχλίῳ ἱερατικὴν σχολὴν (1876). Ἐτακτοποίησε τὰς ἐκκλησιαστικὰς σχέσεις μετὰ τῆς ῥωσσικῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τῶν ἄλλων χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν, τῶν ἀρμενίων, τῶν καθολικῶν καὶ τῆς ἀγγλικανικῆς. Ἔδωκε τέλος εἰς τὸ δημιουργηθὲν ἐν τῇ μονῇ τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος τοῦ Ἁγίου Ὄρους θέμα μεταξὺ ἑλλήνων καὶ ῥώσσων μοναχῶν, ἐπικυρώσας τὴν ὑπὸ τῆς πλειοψηφίας (ῥωσσικῆς) γενομένην ἐκλογὴν ὡς ἡγουμένου τοῦ Μακαρίου.
Ἐσκέφθη ἢ ἐμερίμνησε διὰ τὴν ἀνέγερσιν α´) τοῦ πατριαρχικοῦ οἴκου, β´) νέου κτιρίου τῆς μεγάλης τοῦ γένους σχολῆς, γ´) ἰδίου καταστήματος φρενοκομείου, δ´) παρθεναγωγείου τοῦ γένους ἐπὶ τῶν δύο ἐν Μουχλίῳ οἰκοπέδων αὐτοῦ, ὑπὲρ οὗ κατέθεσε 2.000 λίρας, καὶ τὸ ὁποῖον ἐπροίκισε δι᾽ ἄλλων πόρων. Τοῦτο ἱδρύθη 4 ἔτη μετὰ τὸν θάνατόν του τὸ 1882, καὶ πρὸς τιμήν του ὀνομάζεται Ἰωακείμειον. Καὶ ε´) παρθεναγωγείου ἐν τῇ γενετείρᾳ του Καλλιμασίᾳ τῆς Χίου.
Ἀρχὰς τοῦ Φεβρουαρίου 1878 ὁ Ἰωακεὶμ Β´, ἀσθενήσας ὑπὸ θανατηφόρου τῆς καρδίας νοσήματος, ἀλλ᾽ ἔχων ὑγιεῖς τὰς διανοητικὰς δυνάμεις, κατατρυχόμενος δὲ ὑπὸ τοῦ γήρατος καὶ τῆς ἐξαντλήσεως, ἀπεσύρθη τῶν πατριαρχείων. Κατ᾽ ἀρχὰς ἐνοσηλεύθη εἰς τὸ μετόχιον τοῦ Παναγίου Τάφου, κατόπιν εἰς τὴν Χαλκηδόνα (τὴν οἰκίαν τοῦ Παύλου Στεφάνοβικ), ὅτε διώρισεν ὡς ἐπίτροπον αὐτοῦ τὸν συνοδικὸν ἱεράρχην Ἐφέσου Ἀγαθάγγελον, τῆς ἀποφάσεως ταύτης ἐπικυρωθείσης ὑπὸ τῆς ὑψηλῆς πύλης (17 Μαρτίου 1878), μὲ δικαίωμα ὅπως ὑπογράφη «ἀντὶ τῆς Α.Θ.Π. ἀσθενούσης ὁ ἐπιτροπεύων Ἐφέσου Ἀγαθάγγελος, ἐν Χριστῷ ἀγαπητὸς ἀδελφός». Μετέπειτα ἦλθε καὶ παρέμεινεν εἰς τὰ ἰδιαίτερα πατριαρχικὰ δώματα ἐν τῇ ἱ. Μονὴ τῆς Ἁγίας Τριάδος Χάλκης, ἔνθα μετὰ μακρὰν καὶ ἀνιαρὰν νόσον ἀπέθανε τὴν νύκτα τῆς 4ης πρὸς τὴν 5ην Αὐγούστου 1878 (Σάββατον), περὶ ὥραν 4ην τῆς νυκτός.
Ὁ νεκρός, τεθειμένος ἐπὶ θρόνου καὶ ἐνδεδυμένος τὰ πρωθιεραρχικὰ ἄμφια, μετεφέρθη ἐκ Χάλκης διὰ κυβερνητικοῦ ἀτμοπλοίου τὴν 5ην Αὐγούστου 1878 (Σάββατον) εἰς τὸν πατριαρχικὸν ναὸν ἐν Φαναρίῳ, ἔνθα ἐτέθη εἰς προσκύνημα.
Τὴν πρωΐαν τῆς Κυριακῆς, 6 Αὐγούστου 1878, ἑορτὴν τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, ἐτελέσθη ἐν τῷ πατριαρχικῷ ναῷ ἀρχιερατικὴ λειτουργία ὑπὸ τοῦ (ἐπιτροπεύοντος) μητροπολίτου Ἐφέσου Ἀγαθαγγέλου καὶ τῶν μητροπολιτῶν Γρεβενῶν Κυρίλλου καὶ Φαναριοφερσάλων Κωνσταντίου. Μετὰ δέ, προεξάρχοντος τοῦ Ἐφέσου, καὶ τῇ συμμετοχῇ τῶν λοιπῶν ἀρχιερέων, ἐτελέσθη ἡ κηδεία. Τὸν ἐπικήδειον ἐξεφώνησεν ὁ ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Ζιγαβηνός, καθηγητὴς τῆς θεολογικῆς σχολῆς. Ὁ νεκρὸς μετεφέρθη ἐν πομπῇ εἰς τὴν ἱ. Μονὴν τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς Βαλουκλῆ. Ἐκεῖ τὸν ἐπιτάφιον ἐξεφώνησεν ὁ ὑπογραμματεὺς τῆς ἱ. συνόδου Γεράσιμος Δώριζας. Ὁ νεκρὸς ἐναπετέθη εἰς τὸν τάφον Κωνσταντίου Α´, τοῦ ἀπὸ Σιναίου, οὗ τὰ ὀστᾶ εἶχον μετακομισθῆ εἰς τὴν ἱ. Μονὴν τοῦ Σινᾶ. Τοποτηρητὴς ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας ἐξελέγη ὁ Ἐφέσου Ἀγαθάγγελος (7 Αὐγούστου 1878). Τὴν Κυριακὴν 17 Σεπτεμβρίου 1878 ἐτελέσθη τεσσαρακονθήμερον μνημόσυνον ὑπὸ τοῦ τοποτηρητοῦ καὶ ἄλλων ἱεραρχῶν, καθ᾽ ὃ τὸν ἐπιμνημόσυνον λόγον ἐξεφώνησεν ὁ Εἰρηνουπόλεως Φώτιος.
Βασίλειος Σταυρίδης
«Οἱ Οἰκουμενικοὶ Πατριάρχαι»
1860 - Σήμερον
Πηγή: http://www.ec-patr.org
_________________________________________
Αι δωρεαί του αείμνηστου Πατριάρχου Ιωακείμ του Β’
Πλειάς / Σαββατιαία Επιθεώρησις __________________________________
