Μετά το πέρας της αρχαιοπρεπούς Θείας Λειτουργίας του Αγίου ενδόξου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Μάρκου, την οποία τέλεσε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκος, ακολούθησε το Αρχιερατικό Μνημόσυνο των Καλλιμασιωτών Οικουμενικών Πατριαρχών.
Στη φετινή Ημέρα Μνήμης ομιλητής ήταν ο Διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χίου κ. Αιμιλιανός Ευαγγελινός, του οποίου η ομιλία οποία παρατίθεται στη συνέχεια.
"Σεβασμιότατε,
Κυρίες και Κύριοι,
Σήμερα συνεχίζουμε με συγκίνηση, υπερηφάνεια και σεβασμό την παράδοση που καθιερώθηκε από τον Σεπτέμβριο του 2001 στον τόπο μας, την Καλλιμασιά, να τιμάται η μνήμη και η προσφορά των δύο τέκνων της Καλλιμασιάς και της Χίου μας, των αοιδίμων Οικουμενικών Πατριαρχών κυρών Ιωακείμ Β΄ και Ιωακείμ Δ’.
Το μνημόσυνο αυτό είναι μια ιστορική υποχρέωση, την οποία ανέλαβε το γεροντοσυμβούλιο της Καλλιμασιάς το Σεπτέμβρη του 1878. Το Ίδρυμα Πνευματικής και Κοινωνικής Διακονίας Καλλιμασιάς Χίου «Άγιος Αιμιλιανός ο Ομολογητής» της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών τιμά ανελλιπώς από το 2001 τη μνήμη των Χίων αοιδίμων Οικουμενικών Πατριαρχών κυρών Ιωακείμ Β΄ και Ιωακείμ Δ΄ και μάλιστα, στο άρθρο 13 του Κανονισμού του Ιδρύματος, ορίζεται ως τρόπος τιμής της μνήμης των Καλλιμασιωτών Πατριαρχών η τέλεση μνημοσύνου την Κυριακή προ ή μετά την εορτή της Συνάξεως των Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, ημέρα των ονομαστηρίων τους.
Ο Ιωακείμ ο Β’, κατά κόσμον Ιωάννης Κοκκώδης και ο Ιωακείμ ο Δ’, κατά κόσμον Νικόλαος Κρουσουλούδης, γεννήθηκαν στην Καλλιμασιά της Χίου από Καλλιμασιώτες γονείς. Έζησαν εδώ τα νεανικά τους χρόνια κι από εδώ ξεκίνησαν το ταξίδι της ζωής τους. Αξιοζήλευτος σταθμός στη ζωή τους ήταν η άνοδος στον Πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως. Αξιώθηκαν και οι δυο του τίτλου του Οικουμενικού Πατριάρχη. Και οι δυο γεννήθηκαν, έζησαν και πέθαναν μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ήταν Ρωμηοί που αξιώθηκαν να γίνουν Πατριάρχες όλων των σκλαβωμένων Ορθοδόξων, θέση ιδιαιτέρως σημαντική για την περίοδο της υποδούλωσης του Έθνους. Στο πλαίσιο της οθωμανικής αυτοκρατορίας η κάθε εθνική ομάδα είχε τη δυνατότητα να ρυθμίζει την εσωτερική της λειτουργία σύμφωνα με τους δικούς της εθιμικούς κανόνες. Το ρόλο αυτό ανέλαβε η Εκκλησία υπό την σκέπη του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Εκτός λοιπόν από τις εκκλησιαστικές αρμοδιότητες, το Οικουμενικό Πατριαρχείο ασκούσε και πολιτικές λειτουργίες. Μια εξ αυτών, ίσως η σημαντικότερη, ήταν η οργάνωση της εκπαίδευσης. Επομένως, ο Οικουμενικός Πατριάρχης εκτός από πνευματικός καθοδηγητής ουσιαστικά ήταν και πολιτικός ηγέτης και σύνδεσμος των ορθοδόξων χριστιανών με το οθωμανικό κράτος.
Ο Ιωάννης Κοκκώδης γεννημένος το 1802 στην Καλλιμασιά, αφού έλαβε τη στοιχειώδη μόρφωση στη Χίο, συνέχισε τις σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη εργαζόμενος σαν αρτεργάτης και σαν κανονάρχης στο ναό του Αγίου Ιωάννου των Χίων στον Γαλατά. Χειροτονήθηκε Διάκονος κι έλαβε το όνομα Ιωακείμ. Το 1827 έγινε επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως και το 1835 μετετέθη στη Μητρόπολη Ιωαννίνων. Ο Ιωακείμ προσπάθησε να ματαιώσει τις ενέργειες των Τούρκων προς εκμουσουλμανισμό του νεομάρτυρος Αγίου Γεωργίου και γι’ αυτό εξορίστηκε στο Άγιο Όρος επανακάμπτοντας στη Μητρόπολή του το 1840. Το 1845 έγινε Μητροπολίτης Κυζίκου.
Στις 4 Οκτωβρίου 1860 εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Εξέφρασε όμως την έντονη αντίθεσή του προς το ισχύον διοικητικό σύστημα και παραιτήθηκε το 1863. Επανεξελέγη το 1873 και παρέμεινε στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως ως το θάνατό του, στις 5 Αυγούστου 1878. Ετάφη στον περίβολο του ναού της Ζωοδόχου Πηγής Βαλουκλίου.
Σύμφωνα με τους βιογράφους του ο Ιωακείμ ο Β’: «Πολλά μεν εμόχθησε και πολλούς κινδύνους και εξορίας υπέστη υπερασπιζόμενος την αλήθεια, την ευσέβεια και τα δίκαια της Εκκλησίας. Δικαίως δε δια τούτο ηγαπάτο υπό των πιστών και υπό πάντων εσεβάζετο ……. και ετιμάτο …….. ως Εθνάρχης Έθνους ενδόξου και πολυπαθούς, ως Πατριάρχης σεπτός και πρώτος τη τιμή Πρωθιεράρχης απάσης της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας» . «Εκ των πρώτων αυτού μελημάτων ήτο η μόρφωσις του κλήρου και η προαγωγή και η βελτίωσις της Θεολογικής Σχολής».
Ο Νικόλαος Κρουσουλούδης συγγενής του Πατριάρχου Ιωακείμ του Β’, γεννημένος στην Καλλιμασιά, σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε με άριστα και ήταν ο πρώτος από τους αποφοίτους της Σχολής αυτής που έγινε Οικουμενικός Πατριάρχης. Έλαβε το όνομα Ιωακείμ προς τιμήν του Ιωακείμ Β’. Ως Μητροπολίτης εποίμανε τις Μητροπόλεις Λαρίσης και Δέρκων.
Την 1η Οκτωβρίου 1884 εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ως Ιωακείμ Τέταρτος. Ο Ιωακείμ μόλις ανέλαβε το πηδάλιο της Εκκλησίας και του Έθνους έδειξε δραστηριότητα και σύνεση, με αποτέλεσμα κλήρος και λαός να δείχνουν σε αυτόν πλήρη εμπιστοσύνη, σεβασμό και εκτίμηση. Ο μειλίχιος χαρακτήρας του και ο τρόπος της σεμνής συμπεριφοράς του συνετέλεσαν ώστε να επικρατήσει ομόνοια και σύμπνοια στη διευθέτηση των ζητημάτων της Εκκλησίας και του Έθνους. Οι διάφορες υπηρεσίες του Πατριαρχείου λειτουργούσαν με θαυμαστή κανονικότητα.
Αλλά, δυστυχώς, ο Πατριάρχης λόγω ανίατης ασθένειας και μη θέλοντας σαν ευσυνείδητος άρχοντας να γίνεται πρόξενος μάλλον βλάβης παρά ωφελείας, υπέβαλε την κανονική του παραίτηση στις 14 Νοεμβρίου 1886.
Ο Ιωακείμ Δ΄ επέστρεψε στη Χίο στις 5 Δεκεμβρίου του 1887 και έγινε δεκτός με σεβασμό και αγάπη από τους συμπατριώτες του. Πέθανε στις 15 Φεβρουαρίου 1888 σε ηλικία 50 ετών. Αυθημερόν μεταφέρθηκε στην Καλλιμασιά και ετέθη σε λαϊκό προσκύνημα. Ετάφη όπισθεν του βήματος του ναού της Μεταμορφώσεως στην Καλλιμασιά, εκεί όπου το 1895 ανεγέρθηκε καλλιμάρμαρο μνημείο από την αδελφή του Χαρίκλεια, σε χώρο που παραχωρήθηκε από την κοινότητα Καλλιμασιάς ως έκφραση ευγνωμοσύνης για τις άπειρες προς την Καλλιμασιά ευεργεσίες του. Το καλλιμάρμαρο ταφικό μνημείο του Πατριάρχου είναι έργο του γλύπτη Γεωργίου Μπονάνου. Ο τάφος είναι από τους ελάχιστους τάφους Πατριαρχών εκτός Κωνσταντινουπόλεως και έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού το 1991. Το 2002 περιήλθε στο Ίδρυμα «Άγιος Αιμιλιανός ο Ομολογητής» από τον τελευταίο ιδιοκτήτη του και συγγενή του Πατριάρχη, ιατρό Γεώργιο Ν. Κρουσουλούδη.
Ο Ιωακείμ Β΄ ενώ ήταν ακόμα Μητροπολίτης Ιωαννίνων κι ενώ βρισκόταν το 1841 στην Πόλη επιδίωξε μαζί με τους συμπατριώτες του Καλλιμασιώτες που βρισκόταν εκεί να ιδρυθεί στην πατρίδα τους, Καλλιμασιά της Χίου, Σχολείο αλληλοδιδακτικό. Πριν πεθάνει, κάλεσε τον έφορο της Σχολής Χάλκης Θεόδωρο Μαυρογορδάτο και έδωσε σ’ αυτόν 1800 λίρες Τουρκίας για ίδρυση και προίκα Παρθεναγωγείου, δωρίζοντας και την πατρική του περιουσία! Το σχολείο, με το όνομα «Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο» θεμελιώθηκε τον Απρίλιο του 1880 από τον ανιψιό του και μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη, Ιωακείμ τον Δ’, ο οποίος σημειωτέον μετά την καταστροφή της μονής του Αγίου Γεωργίου στη Ρα από το σεισμό του 1881, προσπόρισε τα κτήματά της στο Αρρεναγωγείο Καλλιμασιάς.
Τα τελευταία χρόνια, το "Ιωακείμειο" Δημοτικό Σχολείο Καλλιμασιάς, όπως ονομάζεται σήμερα, σε συνεργασία με τον Εφημέριο (που τελεί τρισάγιο στο μνημείο) διοργανώνει τιμητική εκδήλωση με την παρουσία και συμμετοχή των δασκάλων και των μαθητών στον χώρο του ταφικού μνημείου κοντά στις 15 Φεβρουαρίου, την ημέρα εκδημίας του Πατριάρχου Ιωακείμ Δ'.
Σεβασμιότατε,
Κυρίες και Κύριοι,
Είναι μεγάλη τιμή για την Καλλιμασιά και για τη Χίο μας ότι τέκνα της αξιώθηκαν να γίνουν Οικουμενικοί Πατριάρχες και μάλιστα στις σκοτεινές μέρες της οθωμανικής σκλαβιάς. Οι άνθρωποι αυτοί τίμησαν τη θέση τους και το παράδειγμά τους αποτελεί για εμάς σήμερα φάρο φωτεινό σοφίας, σύνεσης, πίστης, αγωνιστικότητας και δικαιοσύνης. Δεν έσκυψαν το κεφάλι υποτακτικά στον κατακτητή, αγωνίστηκαν για τα δίκαια της Εκκλησίας και του χειμαζόμενου ποιμνίου και με τα κηρύγματά τους άφησαν παρακαταθήκη λόγου ελπιδοφόρου και παρηγορητικού για εμάς. Και βεβαίως δεν πρέπει να λησμονούμε ότι δεν ξέχασαν την ιδιαίτερη πατρίδα τους, την Καλλιμασιά, την οποία ευεργέτησαν με αμέριστη αγάπη δωρίζοντας την περιουσία τους και διαθέτοντας μεγάλα χρηματικά ποσά για την ανάπτυξη της εκπαίδευσης.
Για την εθνοσωτήρια εκκλησιαστική δράση των πατριαρχών έχουν γίνει πολλές αναφορές. Ας μου επιτραπεί να κλείσω την ομιλία αυτή με την ανάγνωση αποσπασμάτων σε ελεύθερη απόδοση στην καθομιλουμένη, από το κείμενο της παραίτησης του Ιωακείμ του Δ΄ τον Νοέμβριο 1876 στη Ιερά Σύνοδο. Λόγος ενδεικτικός της ηθικής του υπόστασης και της σοφίας που τον διέκρινε. Οι συμβολισμοί, η διαχρονικότητα και η ζωντάνια του καθιστά τον λόγο του Πατριάρχη επίκαιρο. Τα αποσπάσματα και οι παραινέσεις του Ιωακείμ Δ’, ενώ απευθύνονται στους παράγοντες της Εκκλησίας, αποτελούν απόσταγμα σοφίας και χρήσιμες για κάθε άνθρωπο είτε έχει υψηλό αξίωμα είτε είναι απλός πολίτης.
Αναφερόμενος στη συμπεριφορά των ανθρώπων όταν αισθάνονται πολύ δυνατοί ή ανώτεροι από τους άλλους, συνιστά την ταπεινοφροσύνη και τη σεμνότητα: «Αυτός που έχει πιστέψει μόνο στην ικανότητά του, στηρίζεται σε εύθραυστο καλάμι ή κτίζει πάνω σε κινούμενο έδαφος. Οπωσδήποτε είναι απαραίτητες για τα επίσημα έργα οι μεγάλες γνώσεις, η τέχνη, η δύναμη και τα μέσα, αλλά πολλές φορές είδαμε μια μεγάλη σύλληψη να σβήνει σαν ένα ασταθές φως μέσα σε χειμωνιάτικη νύχτα, και μια μεγάλη δύναμη να συντρίβεται μπροστά στην αρρώστια».
Προτρέπει τους ανθρώπους να είναι προσεκτικοί και να μην παρασύρονται από ωραία κούφια λόγια –γεγονός πάντα επίκαιρο- στην επιλογή των ηγετών τους. Να έχουν κριτικό νου και να είναι σε θέση να αντιληφθούν ποιος είναι άξιος: «Να προσέχετε και να αποφεύγετε τα δένδρα που φαινομενικά υπόσχονται καρπούς, δηλαδή εκείνους τους ανθρώπους, οι οποίοι δείχνουν ζωηρό για καινοτομίες πνεύμα, κηρύττουν ατελείωτη επιδίωξη για κάθε τι καινούριο, δηλαδή άσκοπο ταξίδι χωρίς λιμένα προορισμού και υπόσχονται αλλαγές και μεταρρυθμίσεις και πρωτοπόρα νέα συστήματα στη διοίκηση και οικοδομούν άμορφες κατασκευές πάνω στην άμμο των δικών τους ιδεών. Για τούτο χρειάζεται σοβαρή σκέψη και να μαντέψει κανείς για να βρεθεί και να στηριχθεί ο περισσότερο ικανός και άξιος. Πρέπει να γνωρίσετε την αξία αυτού που κρύβεται κάτω από την μετριοφροσύνη και ταπείνωσή του. Εκείνος μπορεί να επιμένει στην άρνησή του, αλλά εσείς μην του γυρίσετε αμέσως την πλάτη, αλλά να σκεφθείτε ήρεμα: είναι άραγε πιο σωστό να κάμετε πίσω με την άρνηση ή πιο συμφέρον να επιμείνετε στην εκλογή; Απεναντίας άλλος διαφορετικός τύπος, μπορεί να τρέχει από συγκέντρωση σε συγκέντρωση, να μαζεύει ανθρώπους με το ίδιο σκεπτικό για την εκλογή του, να προσπαθεί να προσεταιρισθεί τους διάφορους παράγοντες και να απλώνει πάνω σε όλους τα δίχτυα του. Προσέξετε να μη ξεγελαστείτε. Διαλέξετε όχι εκείνον που επιδιώκει την εξουσία, αλλ' αυτόν που χρειάζεται η θέση».
Σε άλλο σημείο του λόγου του δίνει συμβουλές που θα έπρεπε να καθοδηγούν πάντα τη σκέψη μας ως έθνος και ως Έλληνες. Η διχόνοια, δυστυχώς, αποτελεί στη μακραίωνη ιστορία του τόπου αιτία μεγάλων συμφορών: «Μάθετε ακόμη να μην διαφωνείτε. Βάλετε το κοινό συμφέρον ως κέντρο των τάσεων και των ενεργειών σας. Ενωθείτε όλοι μαζί με την επιθυμία του κοινού καλού».
Η αξία της μόρφωσης αναδεικνύεται με συμβολικό τρόπο στις παραινέσεις του. Η μόρφωση και η πνευματική καλλιέργεια εξομοιώνονται με το φως, που τυφλώνει το σκοτάδι της απειλής από κάθε κίνδυνο για τους Έλληνες: «Ολοφάνερη η σοβαρότητα των περιστάσεων, τις οποίες περνά η μητέρα Εκκλησία και το έθνος. Στην πόρτα μας απέξω τα πιο δύσκολα χρόνια και οι πιο πονηρές μέρες. Όταν έξω το σκοτάδι πυκνώνει, δυναμώνουν μέσα στο σπίτι το φως. Να αγρυπνούμεν, αγαπητοί, και να δυναμώνομε το φως του σπιτιού μας…»
Έχοντας το έργο τους στο νου και στην καρδιά μας και κινούμενοι από βαθιά ευγνωμοσύνη προς αυτούς, ας προσευχηθούμε και ας παρακαλέσουμε τον Ύψιστο υπέρ της αιωνίου αναπαύσεως των ψυχών τους.
Ας είναι αιώνια η μνήμη των Πατριαρχών.
Σας ευχαριστώ."
Οι φωτογραφίες είναι του κ. Γιάννη Μαρουκάκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου