Την ευχή σας Σεβασμιότατε, πατέρα Γεώργιε, συγχωριανοί, αγαπητά παιδιά των σχολείων μας!
Είναι θρασύ εκ μέρους μου να σταθώ εδώ μπροστά στο μικρόφωνο και να σας μιλήσω για τους Καλλιμασιώτες πατριάρχες, τους πατριάρχες της Χίου, τους οικουμενικούς πατριάρχες. Ίσως μπερδεύετε την αξία του πατέρα μου που γνωρίζει ιστορικά θέματα και πρόσωπα. Δεν συμβαίνει και μένα το ίδιο. Κάνοντας όμως υπακοή θα επιχειρήσω το δύσκολο: να μεταγράψω πληροφορίες που τους αφορούν στο ακροατήριο, δηλ σε εσάς, από την οπτική γωνία ενός δασκάλου αναζητώντας το ουσιώδες.
Δεν θα παραθέσω βιογραφικά στοιχεία. Νομίζω ότι και οι περισσότεροι τα γνωρίζετε αλλά κι εύκολα μπορείτε να τα αναζητήσετε στο διαδίκτυο. Θα εκκινήσω το λόγο μου με ένα ερώτημα. Είναι επιθυμία, όπως και στο σχολείο, να γίνει επίκαιρο το διδακτικό αγαθό, στην προκειμένη περίπτωση η ζωή των πατριαρχών. Να καταφέρουμε να θαυμάσουμε τα δύο πρόσωπα, τις αξίες της ζωής τους. Είναι σύνηθες πολλά από αυτά να φαντάζουν παρωχημένα, μιας άλλης εποχής. Είναι όμως η βιοτή του Ιωακείμ Β και του Ιωακείμ Δ μια τέτοια περίπτωση;
Ας ανεβούμε ένα σκαλοπάτι λέγοντας- καταρχάς - γιατί μαζευτήκαμε όλοι εδώ. Ο χαρακτήρας των συγκεντρώσεων που γίνονται για κάποια πρόσωπα ή γεγονότα μαζί με την ετήσια επανάληψή τους τις κάνει να φαντάζουν άχαρες, βαρετές ή και κουραστικές. Εμείς όμως ήρθαμε για να συμμετάσχουμε στη Θεία Λειτουργία που κρατάει την μνήμη τους ζωντανή. Αυτό πράξαμε. Πριν 2 περίπου ώρες ένα ψίχουλο έπεσε από την Λόγχη που κρατούσε ο αρχιερέας μέσα στο άγιο δισκάριο. Εκεί στην Πρόθεση του Ιερού. «Ιωακείμ και Ιωακείμ των οικουμενικών πατριαρχών γενομένων» θα ακούγαμε εάν είμασταν δίπλα. Με αυτό το τρόπο γίνεται η μνήμη τους αιώνια. Ένας κανόνας που ισχύει για όλους μας, αληθινή ανάσχεση στην πραγματική λησμονιά! Είναι αρκετές φορές που έχω αφεθεί να κοιτάζω τις φωτογραφίες που συγκεντρώνει από τους παλιούς χωριανούς ο πατέρας μου, τα γενεαλογικά δέντρα που έχει φτιάξει κι αναλογίζομαι όλα αυτά τα πρόσωπα που έζησαν, χάρηκαν, πόνεσαν και ονειρεύτηκαν με φορεσιές αλλιώτικες από τις δικές μας ποιος τα θυμάται στην καθημερινή του ζωή; Η Εκκλησία όλους αυτούς μπορεί και τους κρατάει ζωντανούς στην Λειτουργική της καθημερινότητα. Προσεύχεται για αυτούς όπως και για εμάς. Αυτή άλλωστε δεν είναι η πίστη μας;
Με βάση τα βιογραφικά στοιχεία των δύο ιεραρχών διαπιστώνει κανείς πως ο Ιωάννης Κοκκώδης (Ιωακείμ Β ) γεννημένος το 1802 στην Καλλιμασιά κι ο Νικόλαος Κρουσουλούδης (Ιωακείμ Δ ) αρκετά αργότερα, θα φύγουν κι δύο νέοι από τον τόπο τους. Δεν είμαι σίγουρος για το λόγο που έφυγε ο καθένας από τη Χίο και πώς βρήκαν την αποδοχή στο κλίμα του Πατριαρχείου. Είναι ωστόσο σίγουρο πως η προσωπική τους στόχευση υπήκουε σε μια επιθυμία, αν θέλετε και όνειρο, αυτό που υπήρχε διάχυτο στις κοινωνίες της εποχής εκείνης: να προσφέρει κάθε οικογένεια - εάν είναι δυνατό – από ένα μέλος της στην εκκλησία. Αυτή ήταν η πνευματική καταξίωση τους! Αυτό μπορούμε να θαυμάζουμε κι εμείς κι όχι εάν είχε ατέλειες ανθρώπινες η προσφορά τους στο γενικό καλό. Είναι το αντίστοιχο που έθρεψε στην αρχαιότητα τη Δημοκρατία: το συμμετέχει κανείς στα κοινά. Πόσα πράγματα θα ισορροπούσαν γύρω μας εάν η κοινωνία είχε αυτό το πόθο: Τη συμμετοχή στις πράξεις της εκκλησίας πράξεις που εξανθρωπίζουν τον άνθρωπο.
Προσέχοντας την ζωή τους, αργότερα μετά την ενηλικίωση τους, η ανέλιξη τους στον οικουμενικό θρόνο δημιουργεί τις προϋποθέσεις διάθεσης ενός σεβαστού χρηματικού ποσού αλλά κι ενός έμπονου ενδιαφέροντος για την ανέγερση ενός εκπαιδευτικού διδακτηρίου στο χωριό της Καλλιμασιάς. Μας παραδίδεται πως πριν πεθάνει ο Ιωακείμ ο Β’ κάλεσε τον έφορο της Σχολής της Χάλκης, Θεόδωρο Μαυροκορδάτο και έδωσε σ’ αυτόν 1800 λίρες Τουρκίας για την ίδρυση και την προίκα ενός Παρθεναγωγείου, δωρίζοντας και την πατρική του περιουσία! Το σχολείο, με το όνομα «Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο» θεμελιώθηκε τον Απρίλιο του 1880 από τον ανιψιό του και μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη, Ιωακείμ τον Δ’, ο οποίος σημειωτέον μετά την καταστροφή της μονής του Αγίου Γεωργίου στη Ρα από το σεισμό του 1881, αναλαμβάνει να προσπορίσει τα κτήματά της στο σχολείο. Συμβαίνει κατά ανάλογο τρόπο κι εμείς να εξελισσόμαστε επαγγελματικά, οικονομικά, κοινωνικά. Από μικρά παιδιά όμως εθιζόμαστε στην ικανοποίηση αποκλειστικά των ατομικών μας αναγκών. Αναλογίζομαι λοιπόν ήταν ή δεν ήταν κατά το θέλημα του Θεού, κατά τις ανάγκες μιας κοινωνίας που ήθελε να προοδεύσει, η πράξη τους αυτή; Ποιος δημιούργησε άραγε αυτή την παράδοση στο χωριό μας που μας κάνει περήφανους: να σπουδάσουν και να προοδεύουν εντός σχολείου και Πανεπιστημίου τα Καλλιμασιωτάκια; Σίγουρα μεγάλο μερίδιο έχουν κι οι ίδιοι!
Ένα άλλο επίσης σημείο στο οποίο θα μπορούσε κανείς να σταθεί αναλογιζόμενος τη σύγχρονη ιστορική συγκυρία είναι το βάρος της ευθύνης που σηκώνουν προσωπικότητες όπως οι δύο ιεράρχες όταν συμβαίνουν στη ζωή τους μεγάλα γεγονότα.
Γεννήθηκαν, έζησαν και πέθαναν μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ρωμηοί οι ίδιοι που έφθασαν να γίνουν οικουμενικοί Πατριάρχες της Ρωμηοσύνης, Πατριάρχες του Γένους, αλλά και όλων των σκλαβωμένων Ορθοδόξων. Η ζωή τους οπωσδήποτε εξαρτήθηκε από σημαντικά γεγονότα, όπως η Ελληνική Επανάσταση, ο απαγχονισμός του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’ και Αγίου της Εκκλησίας μας, οι σφαγές της Χίου, η πραξικοπηματική ανακήρυξη του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ελεύθερης Ελλάδας το 1833 και η έκδοση του Πατριαρχικού Τόμου του 1850 με τον οποίο έγινε η ανακήρυξη του αυτοκεφάλου της, ο εθνοφυλετισμός με την απαίτηση δημιουργίας εθνικών εκκλησιών, ο καταστροφικός σεισμός της Χίου το 1881.
Εμείς στις ημέρες μας είχαμε την χαρά να δεχτούμε - όχι μόνο μια φορά - την επίσκεψη του οικουμενικού πατριάρχη κ.κ . Βαρθολομαίου στα χώματα μας. Μπορούμε λοιπόν να αναλογισθούμε – κατά το βίο των δυο Καλλιμασιωτών πατριαρχών - το βάρος που σηκώνει κι αυτός στους ώμους του: Ενδοεκκλησιαστικές διενέξεις με διαστάσεις γεωπολιτικές, πολεμική αντιπαλότητα Τουρκίας κι Ελλάδας, σφαγές χριστιανικών πληθυσμών στην Συρία κι αλλού, αποχριστιανοποίηση της δυτικής κοινωνίας. Να λοιπόν ένας τρόπος τιμής των 2 Πατριαρχών: Η συνειδητοποίηση εκ μέρους μας της κοπιώδους πνευματικά προσπάθειας του σύγχρονου πατριάρχη αλλά και της σημαντικότητας των αποφάσεων του ως πρωτόθρονης εκκλησίας .
Σεβασμιώτατε, σήμερα 7 Σεπτεμβρίου παραμονής του γεννεσίου της Παναγιάς μας, ευχηθείτε στις καρδιές όλων μας - σαν άλλη γέννα - να καρποφορήσουν τα λόγια του αοιδίμου προγόνου μας Πατριάρχου Ιωακείμ του Δ’ ολίγον προ της αναχωρήσεως του για τη Χίο, όταν διάβαζε την Έκθεσή του ενώπιον της Πατριαρχικής Ιεράς Συνόδου και του Εθνικού Μικτού Συμβουλίου στην Κωνσταντινούπολη:
«Σπουδάσατε πρό πάντων νά ὁμοφρονῆτε∙ στήσατε τό κοινόν συμφέρον κέντρων τῶν τάσεων καί ἐνεργειῶν ὑμῶν∙ συνενώθητε εν τη επιθυμία του κοινού καλού∙ η καλή και αγνή θέλησις του ανθρώπου έχει μεγάλην καί εὐεργετικήν δύναμιν ἐπί τῆς καθαρᾶς αὐτοῦ διανοίας,…. Ἀπωθήσατε πάσαν φιλοτάραχον πονηρίαν καί πᾶν ἀκάθαρτον σκάνδαλον δι’ ων δύναται νά θολωθῇ τό καθαρόν ὑμῶν ὕδωρ-νά διαταραχθῇ ἡ καθαρότης τῶν φρονημάτων καί ἡ αγνότης τῶν κοινῶν πόθων καί ἔργων ὑμῶν».
Των αοιδίμων Οικουμενικών Πατριαρχών κυρών Ιωακείμ του Β’ και Ιωακείμ του Δ’ των καταγομένων εκ Καλλιμασιάς της Χίου, ας είναι η μνήμη αιώνια . Αμήν.
Η ομιλία του κ. Διονυσίου Μελαχροινούδη, δασκάλου του Δημοτικού Σχολείου Κάμπου, εκφωνήθηκε την Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου 2025 στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλλιμασιάς κατά το Αρχιερατικό Μνημόσυνο των εκ Καλλιμασιάς καταγομένων Οικουμενικών Πατριαρχών κυρών Ιωακείμ Β΄ και Ιωακείμ Δ΄.
Φωτογραφία: Κώστας Γ. Σταμούλης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου