Ομιλία στον Μητροπολιτικό Ναό Χίου
του Κων/νου Βούκουνα
Διευθυντή του 1ου ΕΠΑ.Λ. Χίου
Στις 7 Φεβρουαρίου 2016
Κατάλευκο ναό μες στην καρδιά μας
Λεβεντονιοί σας χτίσαμε. Λαμπάδες η πίκρα, η στοργή, τα δάκρυα μας.
Άγρυπνες σ’ ανάβουν Εστιάδες.
Αυτή ήταν η τελευταία στροφή με την οποία η ποιητική λύρα της Ελένης Καρδαμίτση, όπως δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα Πρόοδος, λίγες μέρες μετά το συμβάν θρήνησε ένα από τα αδικοχαμένα παιδιά του Βίριλ τον Πέτρο Άντωβικ.
Αιδεσιμότατοι, Κύριε Βουλευτή.
Κυρία Περιφερειάρχης Κύριε Στρατιωτικέ Διοικητή, Κύριε Δήμαρχε.
Εντιμότατοι Αιρετοί Α΄ και Β΄ Βαθμού Αυτοδιοίκησης.
Κύριοι Διοικητές Όπλων και Σωμάτων Ξηράς και Θάλασσας.
Κύριοι Εκπρόσωποι Σωματείων Ιδρυμάτων και Φορέων, Κυρίες του Ερυθρού Σταυρού.
Αξιότιμοι παριστάμενοι.
Εκλεκτοί μου!
Στις 4 Μαΐου του 1941 λίγο μετά την 5η απογευματινή, η Χίος παραδόθηκε στο γερμανικό στρατό κατοχής που τον αποτελούσαν 750 άντρες από την στρατιωτική διοίκηση Θεσσαλονίκης. Από τότε άρχισαν τα δεινά και του Χιακού πληθυσμού.
Οι κατακτητές προέβησαν σε συστηματική αφαίμαξη της γεωργικής παραγωγής του νησιού. Αφαίρεσαν τα παντοίου είδους αποθέματα διατροφής παρότι για τον δικό τους επισιτισμό είχαν επιτάξει το κτήμα Χωρέμη. Οι απαιτήσεις του στρατού ήταν τεράστιες. Ότι δεν επιτάσσουν το αγοράζουν σε εξευτελιστικές τιμές. Κυρίως οι κάτοικοι της πόλεως βρέθηκαν αντιμέτωποι στο πιο τραγικό πρόσωπο του υποσιτισμού. Απίστευτος ο αριθμός των θυμάτων και τα πράγματα γινόταν όλο και σκληρότερα με την πάροδο του χρόνου. Η μια διαταγή αυστηρότερη της άλλης. Σύντομα και η Χίος έπαψε να είναι αυτάρκης και για τούτο ζητήθηκε η βοήθεια του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Συγκροτήθηκε το 1942 η Επιτροπή Προνοίας Απόρων Χίου που προσέφερε σημαντικό έργο κατά την υπόλοιπη διάρκεια της κατοχής.
Εκδίδονται τα γνωστά δελτία διανομής τροφίμων. Το 1942 ενδεικτικά, αναφέρω ότι με 2,5 κιλά φασόλες και μισό κιλό λάδι που δινόταν σε μια τετραμελή οικογένεια έπρεπε να περάσει 1 μήνα.
Τα τρόφιμα που έφταναν στα χωριά επιβαρυνόταν με βαρύτατα μεταφορικά που αναλάμβαναν με φροντίδα της επιτροπής επισιτισμού να τα μεταφέρουν μεταφορείς μειοδότες και για τούτο ονομαζόταν μειοδοτικά.
Με πολλές κακουχίες, πείνα και εξαθλίωση φτάνομε στο 1944, τελευταίο χρόνο της γερμανικής κατοχής. Οι μαυραγορίτες και μερικοί ασυνείδητοι παραγωγοί εκμεταλλεύονταν την παντελή έλλειψη τροφίμων. Μοναδική ελπίδα για τους πεινασμένους συμπατριώτες μας ο Ερυθρός Σταυρός που προσέφερε υπηρεσίες πρόνοιας στηρίζοντας τον ελληνικό λαό μέσα στις κακουχίες του πολέμου και της επώδυνης Κατοχής. Τώρα η βοήθεια θα ερχόταν με ένα ασπρόμαυρο καράβι, άγγελο σωτηρίας. Ήταν ακόμα ένα βαπόρι που νοίκιασε ο Ερυθρός Σταυρός από την ουδέτερη Σουηδία για να φέρει σιτάρι, μπιζέλι, ζάχαρη, γάλα και πετρέλαιο, να ξεγελάσει την πείνα του ο λαός και να αναπτερωθεί το ηθικό του. Η μετονομασία ενός τμήματος της οδού Σπευσίππου στο Κολωνάκι σε οδό Σουηδίας αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής σε μια χώρα που στην κατοχή υιοθέτησε την Ελλάδα. Το περίμεναν το Σάββατο 5 Φεβρουαρίου. Θα ερχόταν από τη Σάμο. Θα το ξεφόρτωναν μέχρι την Τρίτη 8/2. Το όνομα του πλοίου: «Βίριλ» (Θα πει άντρας/παλικάρι). Το πλοίο αυτό ναυπηγήθηκε το 1938 σε σουηδικά ναυπηγεία. Ήταν δεν ήταν 6 χρονών. Είχε μήκος λιγότερο από 70 μέτρα και πλάτος λιγότερο από 11. Πέντε μέτρα βύθισμα και χωρητικότητα 1.230 τόνων. Το κινούσε 4κύλινδρη Ντίζελ και έπιανε τα 12 μίλια την ώρα.
Από την Παρασκευή η Τοπική Επιτροπή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού είχε σχεδιάσει στη Μητρόπολη το πρόγραμμα παραλαβής και διάθεσης των τροφίμων. Πρόεδρος της επιτροπής ο τότε μητροπολίτης κυρός Ιωακείμ Στρουμπής, μέλη της: ο υποπρόξενος της Σουηδίας Αντώνιος Φραγκάκης, και οι: Ματθαίος Λως, Δ. Φαφαλιός, Γ. Καραμαούνας, Γ. Μενής, καθώς και οι γιατροί Ματθαίος Χριστοφορίδης και Δημήτριος Τσαμπλάκος. Είχε επίσης εξασφαλιστεί το ότι οι Γερμανοί δεν θα έφερναν προσχώματα.
Το απόγευμα του Σαββάτου το Βίριλ κατέπλευσε. Κυριακή πρωί πλεύρισε στο χώρο του τελωνείου και η εκφόρτωση άρχισε. Το φορτίο το μεταφέρουν με δίτροχα στους στρατώνες και όταν αυτοί γέμισαν, έβαλαν και στο τελωνείο. Η εκφόρτωση ολοκληρώθηκε μισή σωτήρια ώρα νωρίτερα από το προβλεπόμενα. Από το πλοίο ξεφορτώθηκαν κατά το αρχείο Καρασούλη: 350 τόνοι σιτάρι 40 τόνοι αλεύρι, 16 τόνοι μπιζέλι, 8 τόνοι σιμιγδάλι, 7 τόνοι σούπες, 7 τόνοι ρύζι, 10 τόνοι ζάχαρη, 50 τόνοι γάλα και 15 τόνοι πετρέλαιο. Όλα αυτά τα μοιράστηκαν πάνω από 85.000 άτομα. (Η επιτροπή αποφάσισε να παίρνει 4 οκάδες σιτάρι το κάθε άτομο και 40 δράμια ζάχαρη. Το σιμιγδάλι δόθηκε στα παιδιά άνω των 12 ετών). Τα αμπάρια σκεπάστηκαν με το πανί του Ερυθρού Σταυρού και δόθηκε εντολή να πάνε όλοι για φαγητό. Ήταν 11 και 43 όταν άρχισε η επίθεση κατά του Βίριλ.
Η μετάφραση από το ημερολόγιο του πλοίου αναφέρει: 6 βρετανικά αεροσκάφη επιτέθηκαν εναντίον του πλοίου. Έριχναν από χαμηλό ύψος εκρηκτικές και εμπρηστικές βόμβες και πολυβόλησαν την προκυμαία και το σκάφος. Έγιναν συνολικά τρείς επιθέσεις.. Το αίμα έτρεχε σχηματίζοντας αυλάκια. Δεν υπήρχαν δυστυχώς ούτε μέσα ούτε οργάνωση. Οι πιο ψύχραιμοι έκαναν ότι μπορούσαν…
Οι κρότοι των μυδραλίων και οι εκρήξεις διασκόρπισαν τον κόσμο. Απολογισμός: 18 νεκροί, 57 τραυματίες. Το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του Σκυλίτσιου, των κλινικών Χριστοφορίδη, Ζύμαρη και Ευαγγελισμού, για να τους περιθάλψει κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες.
Παράπλευρες απώλειες: 5 σπίτια διαλύθηκαν. 6 μικρά ιστιοφόρα βυθίστηκαν, καθώς και το πετρελαιοκίνητο Ελπίς που ήταν φορτωμένο με λάδι και σαπούνι.
Αμίληκτο ερώτημα: Γιατί αυτός ο βομβαρδισμός; Μοναδικό αποτέλεσμα είχε να επιδεινωθεί η αθλιότητα του κόσμου, όπως διατύπωνε ο αείμνηστος γυμνασιάρχης Μαδιάς στα χιακά χρονικά .
Μια σωρεία αντιφάσεων και αλληλοκατηγοριών φιλοξενήθηκε από τότε στον τοπικό και διεθνή τύπο που παραμένουν αναπάντητα και ως εκ τούτου μετέωρο παραμένει το καυτό ερώτημα: Γιατί τα αγγλικά βομβαρδιστικά χτύπησαν πλοίο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού σκορπώντας το θάνατο; Αλήθεια είναι ότι δεν επιτρεπόταν από την Μεγάλη Βρετανία να περάσει σε καμιά κατεχόμενη χώρα κανένα εμπόρευμα, ούτως ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα εφοδιασμού των κατακτημένων χωρών και μέσω αυτών, των κατακτητών. Το επιχείρημα ήταν ότι οι κατακτητές έπρεπε να φροντίσουν και για την διατροφή των κατοίκων στις κατεχόμενες περιοχές. Έτσι ο αποκλεισμός θα έφερνε λιμό και ο λιμός αναταραχές.
Ποίος πλήρωσε όμως τους σχεδιασμούς αυτούς; Τα αθώα θύματα. Το κομψό και κατάλευκο Βίριλ σαν πληγωμένο πουλί χτυπημένο στη δεξιά του πλευρά γέρνει στα πλάγια. Ξέσπασε φωτιά που κατάστρεψε τη γέφυρα του. Την υπεροχή της ΡΑΦ που εκτέλεσε το σχέδιο με μεθοδικότητα και χωρίς εξαιρέσεις, αργότερα θα την πουν τραγικό λάθος, σφράγισε αίμα αθώων θυμάτων που συνήθως είναι ο κυματοθραύστης για κάθε διπλωματική τρικυμία.
Αιωνία σου η μνήμη Νιλς – Έρικ Νίλσον. Τριάντα λευκά περιστέρια όσα τα χρόνια σου ανέβασαν στα ουράνια την επιθυμία σου να συντρέξεις το δράμα του νησιού που είχες διαλέξει για να κάμεις σε λίγες μέρες το γάμος σου! Αιωνίας η μνήμη και σε σας πεσόντες, φίλοι Σουηδοί φιλέλληνες! Αιωνία σας η μνήμη Ματθαίο Λω και Πέτρο Άντωβικ Λουλούδι ακόμα πάνω στον ανθό σου μονάκριβο της μάνας σου βλαστάρι! Αιωνία σου η μνήμη συμπατριώτη Μιχάλη Κουτσουράδη. Αιωνία σου η μνήμη αζήτητε ακόμα και στον τάφο Ανάργυρε Κουφοπαντελή, άριστε ναύκληρε!Αιωνία σας η μνήμη Πολύκαρπε Πιτάκα, Ιωάννη Μόσχο, Σίμο Τζούμα, Νίκο Ντάικε , Στέλιο Ζαΐμη, Σταύρο Καψάλη, Ανδρέα Καρσαμπά, Μάρκο Σπανέ, Παντελή Μεστούση και Γιάννη Σκούφαλε.
Προσευχόμαστε και για σένα υπολοχαγέ Έρμαν Βισχάουζεν παρά τις πίκρες που συνεχίζει να μας χαρίζει η πατρίδα σου 72 χρόνια μετά το τραγικό εκείνο μεσημέρι.
Η Χίος δε σου κάκιωσε. Σε σκέπασε με την ίδια ταφόπλακα που κάλυψε τον ήρωα της Καλαμπόκα, συνενώνοντας με τον τρόπο αυτό της παράδοξης συγκατοίκησης, τα ανθρώπινα πεπρωμένα.
Αγαπητοί μου.
Είναι πλέον γνωστό ότι στους πολέμους δεν υπάρχουν νικητές παρά μόνο ηττημένοι. Αιτία η κακή φύση του ανθρώπου, η πρωταγωνίστρια, αυτή που δυστυχώς εντοπίζει το λάθος της όταν πια έχουν καταστραφεί όλα.
Με την ευχή, τούτη η επέτειος, να γίνει για τον κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο απαρχή ειρήνης και συνεργασίας σε τούτα τα δύσκολα χρόνια που ακοές πολέμου απομακρύνουν τον Άγγελον Ειρήνης, που παρακαλέσαμε τον Θεό πριν λίγο να μας στείλει. Θα κλείσω την αναφορά μου, θυμίζοντας σας τις σκέψεις του Μανόλη Αναγνωστάκη από το ποίημα του με τίτλο: «Τα Ποιήματα που μας διάβασε ένα βράδυ ο Λοχίας Otto V…»:
Σε δυο λεφτά θ’ ακουστεί το παράγγελμα «Εμπρός».
Απόψε θα χτυπήσεις ανελέητα και θα χτυπηθείς.
Θα τραβήξεις μπροστά τραγουδώντας ρυθμικά εμβατήρια.
Σ’ ένα λεφτό πρέπει πια να μας δώσουν το σύνθημα…
Κι εγώ που’ χω μια ψυχή παιδική και δειλή
που δεν θέλει τίποτα άλλο να ξέρει απ’ την αγάπη
κι εγώ πολεμώ τόσα χρόνια
χωρίς, Θε μου να μάθω γιατί;
και δε βλέπω μπροστά τόσα χρόνια
παρά μόνο το δίδυμο αδερφό μου.
Σας ευχαριστώ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. (1958), Λεωνή Μ.Καλβοκορέση, Χρονικόν Κατοχής της Χίου, Αθήνα.
2. (2012,) Κυριάκου Ντελόπουλου, Υπόθεση WIRIL, Εκδ. Αλφαπι, Χίος.
3. (2006), Παναγιώτης Καρασούλης, Χίος1943-1944, Συμμ. Στρ. Αποστ. Εκδ. Π/μα Χίου ΠΕΑΕΑ&ΦΟΧ, Χίος
4. (1998), Γ. Σκαρβέλης, Χρονικά Χιακής Ιστορίας, Τυπγρ. Ζήσιμος, Χίος.
5. (200), Γρ. Σπανού, Ο βομβαρδισμός του πλοίου του Ερυθρού Σταυρού Wiril στο λιμάνι της Χίου στις 7 Φεβρουαρίου1944, 1η &2η έκδ., Ανδρ. Γυμν. Βροντάδου.
6. Διάφορα Άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά. (όπως: Πρόοδος 3ος/1974, Χιακά Χρονικά τ.5/1967 και Η/1974 σ.49-89, Χιακός Λαός 2ος/1974 κ.ά).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου