Για πρώτη φορά ύστερα από πάρα πολλά χρόνια που στέκει ερειπωμένο το ξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου μετά τη "Λίμνη" της Καλλιμασιάς "άκουσε" ψαλμωδίες από τον εφημέριο και ενορίτες που συνέρρευσαν στην ομώνυμη τοποθεσία.
Λίγο μετά τις 6 το απόγευμα αρκετοί Καλλιμασιώτες με τα αυτοκίνητά τους ή πεζοπορώντας έφθασαν στην περιοχή του Αγίου Κωνσταντίνου, όπου τα ερείπια του ομώνυμου ναϋδρίου και το προσκυνητάρι, σημάδι της ιερότητας του χώρου, όπου κάποτε τελούνταν η Θεία Λειτουργία.
Κατάσπαρτη η Καλλιμασιά μας από ιερούς τόπους, αρχής γενομένης από την "Παναγιά", τον Ιερό Ενοριακό μας Ναό, το Μοναστήρι της Πλακιδιώτισσας, τα ενοριακά και κτητορικά παρεκκλήσια που δέχονται τη φροντίδα των ευλαβών χριστιανών και λειτουργούνται, τους ερειπωμένους ναούς και τα πολλά προσκυνητάρια.
Σαν επιστέγασμα της σημερινής μεγάλης εορτής ψάλθηκε η Παράκληση στους Αγίους Ισαποστόλους Κωνσταντίνο και Ελένη ενώπιον του ιερού προσκυνηταρίου μέσα στην ανοιξιάτικη ύπαιθρο κι ενώ οι ενορίτες στάθηκαν ευλαβικά ολόγυρα ακούγοντας τα ιερά λόγια και συμμετέχοντας στην προσευχή.
Άγιοι του Θεού πρεσβεύσατε υπέρ ημών...
Πριν το τέλος της Παράκλησης ο καπετάν Δημήτρης Μελαχροινούδης μίλησε για το ναό του Αγίου Κωνσταντίνου, προσφέροντας σε όλους μας μερικά από τα τόσα πολλά που έχει διαβάσει και καταγράψει στις ατέλειωτες ώρες τις ενασχόλησής του με της ιστορικές πηγές.
 |
| Παρών και ο Δημοσιογράφος και πρόεδρος του Συλλόγου Καρκινοπαθών Χίου κ. Δημήτρης Μυωτέρης. |
Ο καπετάν Δημήτρης, αφού προσφώνησε τον Εφημέριο, την Αντιδήμαρχο Ιωνίας κ. Α. Θλιβίτου και τον Πρόεδρο της Δ. Κ. Καλλιμασιάς κ. Σ. Συράκη, είπε:
Τούτη η συγκέντρωση μου θυμίζει την ίδια σκηνή, που περιγράφει ένας επισκέπτης του νησιού μας, λίγες μέρες μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1881. Περνώντας ανάμεσα στα ερείπια του Κάμπου, είδε συγκεντρωμένη μια ομάδα ανθρώπων να απευθύνει παράκληση για βοήθεια στο υπέρτατο Ον. Εδέετο ο λειτουργός και αντιφωνούσε ο λαός “Κύριε ελέησον!”. Συγκινήθηκε γιατί αυτοί οι άνθρωποι, οι ευτυχέστεροι στην Οθωμανική αυτοκρατορία, από τη μια στιγμή στην άλλη έχασαν τα πάντα. Όσοι γλίτωσαν, δεν είχαν που να πάνε, περιμένοντας το λίγο ψωμί από τη Σμύρνη που έστελλε ο Μιδάτ πασσάς, αφού και οι φούρνοι είχαν γκρεμιστεί.
Θα ήθελα ακόμη να προσθέσω, ότι πριν από δυο μέρες βρέθηκα στο ΟΜΗΡΕΙΟ σε εκδήλωση του Φιλοτεχνικού, όπου ο πρόεδρος του Ομίλου κ. Καράλης, προλογίζοντας την ομιλία της πανεπιστημιακής δασκάλου κ. Μαρίας Γιατράκου, αναφέρθηκε σε μια άλλη καταστροφή, την άλωση της Πόλης από τους Τούρκους στις 29 του Μάη 1453, για να συνδέσει την σε λίγες μέρες επέτειο, με τη σημερινή κατάσταση της πατρίδας μας. Επεσήμανε ότι σήμερα το έθνος αντιμετωπίζει ολέθριους κινδύνους αφανισμού. Ίσως περισσότερο επικίνδυνους από το 1453. Ο Μωάμεθ ευρίσκεται ήδη εντός των τειχών. Ελέγχεται σχεδόν ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, μεταξύ των άλλων πρόσθεσε, έχοντας αποδυναμώσει μεθοδικά τον κοινωνικό ιστό, την παιδεία, τον πολιτισμό μας.
Αν μεταφερθούμε στην Καλλιμασιώτικη πραγματικότητα, αβίαστα βγαίνει το συμπέρασμα ότι δεν έχομε συνειδητοποιήσει την κατάσταση, και δεν αντιδρούμε στην έλευση ενός σκοτεινού αύριο. Ενώ η ανεργία γιγαντώνεται, έχομε εγκαταλείψει τη ζωοδότρα γη μας. Άσκαφτα τα χωράφια που μας έθρεφαν. Γίναμε πελάτες των σουπερμάρκετ, αγοράζοντας αμφίβολης ποιότητας τρόφιμα, αλλά με ωραίο περιτύλιγμα Είμαστε ολότελα εξαρτημένοι από μια επιδότηση ή σύνταξη που ολοένα λιγοστεύει. Ενώ οι Ευρωπαίοι Σταυροφόροι επαναλαμβάνουν το 1204, με οικονομικά αυτή τη φορά μέσα, ελέγχοντας κάθε εθνική μας δραστηριότητα, εμείς επιμένομε να χορεύομε στο ρυθμό του κάθε επιβήτορα της εξουσίας. Είναι καιρός να αντιμετωπίσομε την κατάσταση όλοι μαζί, αφού σπάσομε το γιάλινο μας πύργο. Αντί να κριτικάρομε τις πράξεις των άλλων, ας κάμομε επί τέλους την αυτοκριτική μας.
Συμπληρώνοντας αυτή την προεισαγωγή θα σας υπενθυμίσω ένα από τους άθλους του Ηρακλή. Έπρεπε να νικήσει το δυνατό Ανταίο, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το κατάφερε, όταν κάποιος τον συμβούλεψε να μην έχει ο Ανταίος επαφή με το χώμα. Μεταφορικά αυτό σημαίνει ότι αν χάσεις τη γλώσσα, τον τρόπο ζωής σου και τις παραδόσεις σου, χάσεις τα ίχνη που άφησαν οι πρόγονοί σου, δεν υπάρχει μέλλον για σένα. Για τούτο και η σημερινή εκδήλωση μέσα στα ερείπια, έχει και αλληγορική σημασία.
Με όλα αυτά, και αφού ευχαριστήσω τον παπά Γιώργη που μου έδωσε την ευκαιρία να επικοινωνήσω μαζί σας, να πούμε δυο λόγια για το ναό του Άγιου Κωνσταντίνου.
Ο Αγ. Κωσταντίνος σίγουρα θα πρέπει να ήταν μια από τις 30 εκκλησιές που αναφέρει το 1639 ο φραγκοχιώτης πρόξενος της Βενετίας στη Σμύρνη, Francisco Lupazzolo. Η Καλλιμασιά τότε είχε 2500 ψυχές και 45 παπάδες. Και λέμε σίγουρα γιατί απαγορευόταν να κτιστεί νέα εκκλησία επί Τουρκοκρατίας, αλλά μόνο επισκευή σε προϋπάρχουσα χωρίς επέκταση και ανύψωσή της.
Πρώτη αναφορά υπάρχει στους κώδικες το 1710, σε “υποστατικόν εν θέσει αγ. κωνσταντίνον πλησίον Ιω καρλές”
Εντοπίσθηκε μόνο μια δωρεά το 1729 από τη “ζαμπελού συμβία του ποτέ Ιω μανέδιν ασιλάνι 1”.
Ένας σεισμός το 1739 την μετέτρεψε σε ερείπια Την ίδια εποχή, περιηγητής που επισκέφθηκε την Καλλιμασιά αναφέρει ότι γύρω από τον Πύργο της δεν υπήρχαν παρά ερειπωμένα σπίτια.
Σύμφωνα με το νομικό καθεστώς, οι τότε επίτροποι της εκκλησίας Σταμάτης Αφεντάκης, Παντελής Σταμούλης, Παντελής Τζηλανής, Γεώργιος παπά Νικολάου, Ιω Μαυράκης και Γεώργιος Σαβουνιάς, ζήτησαν αυτοψία το 1741 για να γίνουν επισκευές. Από το σχετικό έγγραφο που θα σας διανεμηθεί, μαθαίνομε ότι είχε δυο φεγγίτες ανατολικά, και εκτός από τη πύλη εισόδου από δυτικά, και από ένα παράθυρο στην νοτινή και βορινή πλευρά. Είχε μήκος 9 τεκτονικούς πήχεις και 8 δάκτυλα ή 7 περίπου μέτρα, πλάτος 5 πήχεις και 5 δακτύλους ή 4 περίπου μέτρα και το ύψος της καλυμένης με κεραμίδια σκεπής της, τύπου τραβάκα 5 ½ πήχεις ή 4 μέτρα και 10 πόντους.
Τη σημαντικότερη από τις τρείς δωρεές που έγιναν έκτοτε, έκαμε “ ο γιάνις του ποτέ παντολέου ζηλανάκης με το χωράφι στα ποντίσματα”.
Μια αναφορά του 1809 μας δημιουργεί αμφιβολίες αν το 1741 επιδιορθώθηκε τελικώς η εκκλησία ή αν τούτο έγινε τότε, ξανάπαθε ζημιές. Γιατί από τους κώδικες διαβάζομε ότι :
Η πλουμού θυγατέρα του κωσταντί μαντικάκι συβύως του νικόλα κουνή αφήνει δια ψυχικήν της σωτηρίαν γρ. 2 όποτε τον ξανακενίσουν.
Ενδεχομένως το 1815 να έγινε επιδιόρθωση αφού “ οι κτητόροι του αγ. κωσταντίνου πουλούν δια ανάγκην του άγιου τα χωράφια της εκκλησίας” με αγοραστές τους ίδιους.
Έτσι παίρνει ο γιώργης ζηλανάκης τα βρυτά, ο Μιχάλης Κ. Αφεντής του αγ. νικόλα, ο γιάννης μαυράκης τα αναβούτσα, και ο χ” γεώργης σταμούλης τη λίμνη και τα πανιά.
Ο αγ. Κωνσταντίνος χωρίς αμφιβολία θα πρέπει στη σφαγή του 1822 να είχε την τύχη των άλλων εκκλησιών.
Στα ακαταχώρητα της Βιβλιοθήκης Κοραή ανακαλύψαμε μια αγωγή του χ” Γιώργη Τσηλανάκη (παπού του Γ. Ζηλανάκη, γιατρού και ευεργέτη των σχολειών της Καλλιμασιάς), εναντίων των λοιπών κτητόρων και μαθαίνομε ότι είχε επισκευαστεί το 1868.
Τα έξοδα επισκευής 2.982 γρόσια είχε καταβάλει ο εγκαλών μόνος του, χωρίς να ενδιαφερθούν οι άλλοι. Απεναντίας πούλησαν, χωρίς να έχουν δικαίωμα, τα χωράφια του άγιου που είχαν στην κατοχή τους.
Δεν υπάρχει άλλη αναφορά για την εκκλησιά του αγ. Κωσταντίνου μετά το σεισμό του 1881, τουλάχιστο μέχρι το 1914 που διαβάστηκαν οι κώδικες. Αξιοσημείωτη η πληροφορία που μας έδωσε τη δεκαετία του ’90, ο Θεόδωρος Στεφανίδης, ο επικαλούμενος Μπουρδούς:
Γύρω στα 1930 με τις βροχές εποντίσαν τα γκρεμά και ήγινε λίμνη. Εμάθαινε το λοιπό μπάνιο ο Δευκαλίων μας. Και ήκατσε μια γελάδα στη λάσπη και για να την εβγάλου φέραν τις κόρδες από τον άγιο Κωσταντίνο.
Ακόμη, όπως πληροφόρησε πρόσφατα η Δέσποινα χήρα του Γιὠργη Ζηλανάκη:
Ο άντρας μου είχε αποφασίσει με το Γιάννη τον Κουνή να ξαναχτίσουν την εκκλησιά. Αλλά πέθανεν ο Γιάννης, ήφυγεν κι ο δικός μου.
Σαν επίλογο, συνέχεια των όσων αναφέρθηκαν στην αρχή, θα σας διαβάσω ένα ποίημα του Κωστή Παλαμά, από τη Φλογέρα του Βασιλιά:
Σβυσμένες όλες οι φωτιές οι πλάστρες μεσ’τη Χώρα.
Στην εκκλησιά, στον κλίβανο, στο σπίτι, στ’ αργαστήρι,
Παντού, στο κάστρο, στην καρδιά, τα’ αποκαϊδια, οι στάχτες.
Πάει κι ο ψωμάς, πάει κι ο χαλκιάς, πάει κ’ η γυναίκα, πάνε
Τα παλληκάρια, οι λειτουργοί, και του ρυθμού οι τεχνίτες,
Του Λόγου και οι προφήτες.
Τα χέρια είναι παράλυτα, και τα σφυριά παμμένα
Και δε σφυροκοπά κανείς τα’ άρματα και τα’ αλέτρια,
Κ’ η φούχτα κάποιου ζημωτή λίγο σιτάρι αν κλείση,
Δε βρίσκει την πυρή ψυχή ψωμί για να το κάμει.
Σβυσμένες όλες οι φωτιές οι πλάστρες μεσ’ τη Χώρα.
Τραγούδι των ηρώων! Εμπρός, τραγούδι των ηρώων!
Απάνου από τα’ απόσταχτα, άναψε, ώ φλόγα, λάμψε.
Κανένα χέρι δε θα ιδής απάνου σου ν’ απλώση,
Να θρέψη σε, να ζεσταθή, να πάρη απ’ το θυμό σου,
Να σπείρη σε στην εκκλησιά, στον κλίβανο, στο σπίτι,
Να σε φωλιάση στην καρδιά, στο κάστρο, στ’ αργαστήρι.
Φλόγα, εσύ τότε αβοήθητη κ’ έρμη εσύ φλόγα, κρύψου,
Καικάμε το μνημούρι σου τη στάχτη, και μη σβύσης!
Γιατί θα ρθή κάποιος καιρός, και κάποια αυγ’΄η θα φέξη,
Και υα φυσήξη μια πνοή, μεγαλοδύναμη. Άκου!
Από ποιο στόμα ή από ποιο χάος θα χυθή;Δεν ξέρω.
Μπορεί από την ανατολή, μπορεί κι από τη δύση,
Ποιος ξέρει μην απ’ το βοριά, μην απ’ τα μεσημέρια.
Τάχα θα βγη απ’ τα τάρταρα, για θα ριχτή από τα’ άστρα;
Δεν ξέρω. Ξέρω πως θα ρθη, και με το πέρασμά της,
Μέγα και θείο και μυστικό κι αξήγητο, θα σκύψουν
Οι κορφές όλες, οι φωτιές θα ξαναδώσουν όλες.
Στημ εκκλησιά, στον κλίβανο, στο σπίτι, στ’ αργαστήρι,
στο κάστρο, στην καρδιά, παντού, στ’ αποκαϊδια, απρίλης!
Και η κ. Γιατράκου έκλεισε την ομιλία της για το πάρσιμο της Πόλης:
Η αδούλωτη ψυχή των Ελλήνων ουκ εάλω. Ουκ εάλω η Πόλις, ουκ εάλω το Φως.
Αφού σας ευχαριστήσω για την προσοχή σας πρέπει να σας ενημερώσω ότι πολύχρονη εργασία με θέμα “Η λατρεία στην Καλλιμασιά” είναι έτοιμη για αποστολή στο τυπογραφείο, με την προϋπόθεση ότι θα ξεπεραστεί το οικονομικό πρόβλημα.
Δημοσιεύουμε στη συνέχεια αντίγραφο "αυτοψίας" που έγινε από την Οθωμανική αρχή για την επισκευή του ναού (μοιράστηκε σε όσους παρευρέθησαν):
Να σημειωθεί ότι ο χώρος έγινε προσβάσιμος και ευπρεπίστηκε με την προσωπική εργασία των κυρίων Σταματίου Συράκη και Διαμαντή Βάκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου