ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ ΚΑΙ ΜΟΙΡΑΙΟΣ Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΟΓΓΟΣ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΗΣ

Τραγική η μορφή του τελευταίου Βυζαντινού Βασιλιά Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου ή Δραγάση. Ανέβηκε στο θρόνο της Χιλιόχρονης μα ανύπαρκτης αυτοκρατορίας, το 1449. Γιος του Μανουήλ Β΄ και αδελφός του Ιωάννη Η΄, τον οποίο και διαδέχθηκε. Πριν λάβει το στέμμα του μαρτυρίου, είχε ανακηρυχθεί Δεσπότης της Πελοποννήσου με έδρα το Μυστρά. Το 1437, εξ’ αιτίας των φιλονικιών και διαφωνιών που είχε με τα αδέλφια του Θεόδωρο Β’ και Θωμά, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη για να αντικαταστήσει τον Ιωάννη, όσο αυτός θα συμμετείχε στη σύνοδο της Φλωρεντίας – Φεράρας. 

Ο Κωνσταντίνος, ήταν προικισμένος με στρατιωτικές και πολιτικές ικανότητες. Φρόντισε για την αναδιοργάνωση του κράτους στους τομείς της πολιτικής και στρατιωτικής διοίκησης. Φρόντισε για την άμυνα του Δεσποτάτου. Κατάφερε να διώξει τους Φράγκους από τον Μοριά και να αποκρούσει τις Τούρκικες επιδρομές. Πέρασε τη ζωή του μεταξύ Πόλης και Μυστρά, ώστε να βοηθά όπου υπήρχε ανάγκη. Οι μέρες και οι εποχές δύσκολες. Η κρατική μηχανή είχε προ πολλού πάψει να λειτουργεί. Παρακμή και εκφυλισμός ήταν οι συνιστώσες και τα κυρίαρχα στοιχεία που είχαν επικρατήσει στην πάλαι ποτέ Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Δυστυχώς, ο τελευταίος των «Μεγάλων» ηγετών, ο Βασίλειος Β,' ο Βουλγαροκτόνος, ήταν αυτός ο ποίος είχε ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου, απονέμοντας εμπορικά προνομία και κρατικά έσοδα σε Βενετούς και Γενοβέζους. Αποτέλεσμα αυτών των παροχών, η έως τότε οικονομικά εύρωστη αυτοκρατορία, να αρχίσει να χάνει τα απαραίτητα έσοδα. Οι Φράγκοι, ήταν αυτοί οι οποίοι στην πραγματικότητα, υπέσκαψαν την ισχύ και την υπόσταση της χιλιόχρονης κραταιής δύναμης. Η Ορθόδοξη Ανατολική Αυτοκρατορία, καταλύθηκε στη διάρκεια της Δ΄ Σταυροφορίας από τους Λατίνους το 1204 και όχι από τους Οθωμανούς το 1453 . Την Τρίτη στις 29του Μάη, οι τούρκοι, κυρίευσαν μια «πόλη κράτος» που σιγόσβηνε. Κυρίευσαν μια χειμάζουσα πόλη μερικών χιλιάδων ταλαίπωρων ανθρώπων και όχι μια αυτοκρατορία ! 

 

Η περιρρέουσα σήψη, είχε μολύνει τα πάντα. Ο κόσμος του Βυζαντίου ήτανε διεφθαρμένος, συντηρητικός και γερασμένος χωρίς οράματα. Το στενό ατομικό συμφέρον, ο παράνομος πλουτισμός και η εμμονή στο «εγώ» , υπεράνω πατρίδας και ιδεών. Κάτι αντίστοιχο με όσα συμβαίνουν σήμερα που δε θυμόμαστε το παρελθόν μας και δεν πιστεύουμε στο μέλλον μας ! Ο εμφύλιος σπαραγμός κατακρεουργούσε τις σάρκες της διαμελισμένης και ανίσχυρης αυτοκρατορίας. Ο ιδιοτελής καιροσκόπος αδελφός, Δημήτριος Παλαιολόγος ήταν σύμμαχος των Τούρκων και απαιτούσε τον θρόνο. Οι προαιώνιοι εχθροί μας, είχαν βρει τον τρόπο, υποστηρίζοντας ενεργά και εναλλάξ τις διαφορές μεταξύ των Παλαιολόγων να ροκανίζουν την υπόσταση και τις λιγοστές δυνάμεις της φθίνουσας πάλε ποτέ κραταιής δύναμης. Όλα αυτά άλλαξαν δραματικά και τα μαύρα σύννεφα πύκνωσαν πάνω από τα κατάλοιπα της αυτοκρατορίας όταν έγινε σουλτάνος ο Μωάμεθ Β’ και έβαλε σκοπό ζωής, την με κάθε τρόπο και κόστος κατάληψη της Πόλης των Πόλεων ! Ο Κωνσταντίνος, μάταια προσπάθησε να ανασυντάξει το στρατό. Να βελτιώσει την άμυνα της Πόλης. Έστελνε πρεσβείες στη Δύση παρακαλώντας βοήθεια. Με τα ελάχιστα πλοία πού διέθετε, επιχειρούσε επιδρομές στις Μικρασιατικές ακτές. Δυστυχώς για εμάς, η Δύση όπως πάντα, όπως και σήμερα, έτσι και τότε δεν ήταν διατιθεμένη να τρέξει προς βοήθεια του πνέοντος τα λοίσθια Βυζαντίου. Επ’ αυτού Sir Edwin Pears αναφέρει χαρακτηριστικά «η τύφλωση των ηγεμόνων της Εσπερίας έφθανε μέχρι την παραφροσύνη. Αυτοί και οι λαοί τους έμελλε να τιμωρηθούν σκληρά για την αισχρή εγκατάλειψη της Κωνσταντινούπολης, του αυτοκράτορα και του λαού της.» 

Παρ’ όλα αυτά, αποσκοπώντας στη σωτηρία κράτους και λαού, συνέχισε τις ενωτικές συνομιλίες με τους καθολικούς , υποστηριζόμενος μάλιστα από τον ιστορικό Σφραντζή, ο οποίος σε αντίθεση με τους «ανθενωτικούς», επιθυμούσε μια «κατ οικονομία» ένωση που σήμαινε ότι, όταν περνούσαν οι δύσκολες μέρες, η εκκλησία θα μπορούσε να ακολουθήσει τον ορθόδοξο δρόμο της. Κάτω από αυτές τις άσχημες καταστάσεις, με το μόνο όπλο πού του είχε απομείνει, τη περίφημη βυζαντινή διπλωματία, οι εκπρόσωποι του πάπα, προεξάρχοντος του καρδινάλιου Ισίδωρου, που έφθασε εκεί από την Χίο, και η ενωτική μερίδα, παρόντων του πατριάρχη Γρηγορίου και του βασιλιά, στις 12 Δεκεμβρίου 1452, «συλλειτούργησαν» στην Αγία Σοφία, διακηρύττοντας πανηγυρικά την ένωση των εκκλησιών. Αντίθετα ο πρωθυπουργός και Μέγα Δούκας, Λουκάς Νοταράς, να λέγει το περίφημο : «Καλύτερα να βασιλέψει στο κέντρο της Πόλης το φέσι των Τούρκων, παρά το λατινικό (παπικό) καπέλο» Τον δε μετέπειτα πατριάρχη, Γεώργιο Σχολάριο, επικεφαλής των ανθενωτικών, να εκτοξεύει απειλές και κατάρες για «προδοσία της πίστεως» ή ότι «η εκκλησία κατάντησε καταφύγιο δαιμόνων και βωμός Ελληνικός » Ναι αυτός ο ίδιος Γεννάδιος Σχολάριος, ο οποίος σε πλήρη αντίθεση με τα λεγόμενα του Γεωργίου Γεμιστού ή Πλήθωνα: «“Εμείς, επί των οποίων βασιλεύετε και διοικείτε, ανήκουμε στο γένος των Ελλήνων, όπως αποδεικνύουν η γλώσσα μας και οι Αρχαίοι θεσμοί μας. Λέγοντας Έλληνες εννοούμε τους κατοίκους της Πελοποννήσου, της παρακείμενης ηπειρωτικής χώρας και των νήσων που γειτονεύουν. Αυτή η γή εκατοικείτο από τους ίδιους ανθρώπους, από τους ιστορικούς χρόνους και κανείς δεν την κατείχε, πριν από εμάς. Οι κάτοικοι της Ελλάδας δεν ήρθαν σαν ξένοι να διώξουν κάποιους άλλους και αυτοί οι ίδιοι, δεν διώχθηκαν ποτέ, από κανέναν λαό. Το αντίθετο μάλιστα! Οι Έλληνες γεννήθηκαν σ’ αυτή την χώρα, χωρίς ποτέ να την εγκαταλείψουν», εκείνος διακήρυττε : "αν και μιλώ ελληνικά, δεν είμαι Ελλην ... αν με ρωτήσει κάποιος τι είμαι θα του απαντήσω Χριστιανός ... (Ι. Κακριδής. Οι Αρχαίοι Έλληνες στην Νεοελληνική Λαϊκή Παράδοση Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας Αθήνα 1978) Για να μη τους αδικήσουμε παράφορα, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η Άλωση της Πόλης από τους Φράγκους, γέννησε στην ανατολή τέτοιο άσβεστο μίσος κατά των Καθολικών, που έκανε τον λαό να μη θέλει με τίποτα, ακόμα και σήμερα, την Ένωση των εκκλησιών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τον Φεβρουάριο του 1453, ο Μωάμεθ, συγκέντρωσε στην Αδριανούπολη τούς αξιωματικούς του με την εντολή να πολεμήσουν τούς Ρούμ και να πάρουν την Κωνσταντινούπολη. Κατελήφθησαν Όλες οι ελληνικές πόλεις της Θράκης . Η Πέρινθος, η Αγχίαλος, η Μεσημβρία, η Βιζύη, ο πύργος του Αγίου Στέφανου, οι Επιβάτες και οι παράλιες πόλεις της Προποντίδας και του Εύξεινου Πόντου λεηλατήθηκαν και παραδόθηκαν στις φλόγες. 

 

Στις 7 Απριλίου του 1453, ο Μωάμεθ Β΄ αρχίζει την πολιορκία της Πόλης με 250.000 στρατό, έναντι 7.000 μόλις υπερασπιστών (5.000 Έλληνες + 2.000 Γενουάτες, Βενετοί κ.α.). Οι Τούρκοι πολιορκητές, ανήρχοντο, σύμφωνα με τον Χαλκοκονδύλη, σε 400.000 σε 300.000 σύμφωνα με τον Λεονάρδο. Κατά τον Δούκα, σε 265.000. Κατά τον Φραντζή 217.000. Κατά τον Βάρβαρο σε 160.000, τον Χεϊρουλάχ σε 80.000. Κατά τον Εβλιβά – Τσελεπή, τα λάφυρα διανεμήθηκαν σε 170.000 πολεμιστές. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του θρήνου σε 217.000 από τους οποίους οι Τούρκοι ήταν μόνο 70.000. Οι υπόλοιποι ήταν αλλοεθνής. Βαλκάνιοι εξωμότες και Χριστιανοί, ανάμεσα τους... και Έλληνες ! Ας μη ξεχνάμε ότι πέρα από τους «γενίτσαρους», το μεγάλο πυροβόλο του Μωάμεθ, που προκάλεσε τόσες ζημιές στα τείχη, το έφτιαξε ο Ούγγρος μηχανικός Ουρβανός. Γενουάτες του Γαλατά, πρόδωσαν την καταδρομική επιχείρηση πυρπολήσεως του τουρκικού στόλου. Βρετανοί υπονομευτές από τα ορυχεία της Σερβίας, έλαβαν μέρος ώστε να ανοίξουν υπονόμους κάτω από τα τείχη για να τα ανατινάξουν. 

Οι Ορθόδοξοι Σέρβοι βοήθησαν τους αλλόδοξους και όχι εμάς ! 

Βούλγαρος εξωμότης ήταν ο Σουλεϊμάν Μπαλτάογλους Μπέης. Αλβανός, ο Ζαγανός Πασσάς Την Κωνσταντινούπολη, υπεράσπιζαν σύμφωνα με τον Φραντζή, 4973 Έλληνες και 2000 ξένοι. Κατά τον Λεονάρδο, 6000 Ρωμιοί και 3000 Λατίνοι. Σύμφωνα με τον Τεδάλδη, από τους 30.000 στρατιώτες, μόνο 6000 ή 7000 από αυτούς πολέμησαν επί των τειχών 

Σε μια πατρίδα που την έσφιγγε θανάσιμα ο Οθωμανικός επεκτατισμός, ο ενεργός ανδρικός πληθυσμός, προτιμούσε το ράσο του μοναχού από την στολή του στρατιώτη. Ως πέμπτη φάλαγγα, επιδίδονταν σε ψυχολογικό πόλεμο ότι ήταν γραπτό η Πόλη να πέσει στα χέρια των τούρκων. Πολλοί πάλι, έρχονταν σε παρασκηνιακές συνεννοήσεις και αυτομολούσαν προς τις τάξεις του εχθρού. Η βοήθεια, που περίμενε ο Παλαιολόγος από τη δύση, δεν ήρθε ποτέ ! Ο Πάπας φαινόταν δυο φορές νικητής. Τη μια με το εξευτελιστικό “συλλείτουργο” που άνοιγε πύλες στη Ρώμη. Με τη πτώση δε της Πόλης και χωρίς υπερασπιστή, η Ορθοδοξία θα χάνονταν για πάντα! Αμ δε ! Ο μοναδικός που άκουσε το κάλεσμα της απελπισίας και ήρθε για να βοηθήσει ήταν τον μαρτυρικό αυτοκράτορα και τους δυστυχείς πολιορκημένους ήταν ο Χιωτο - Γενοβέζος Ιωάννης Λόγγος Ιουστινιάνης. Αποδεδειγμένο ιστορικά, ότι κατά την διάρκεια της πολιορκίας οι Γενουάτες του Πέραν και του Γαλατά βοήθησαν με κάθε τρόπο τους Τούρκους. Σε αντίθεση με τους Χιωτογενοβέζους της Μαόνας, οι οποίοι το πιθανότερο να παρασύρθηκαν από τον Γουλιέμο Ιωάννη Λόγγο Ιουστινιάνι, ο οποίος ήταν στενός φίλος του αυτοκράτορα. Ευτυχής δε συγκυρία ότι αυτή την εποχή «ποτεστάτος» της Μαόνας στη Χίο ήταν ο αδελφός του Ιωάννη, ο Γαλεάτσος Λόγγος. Με άδεια του οποίου, άλλος ένας Χιώτης Μαονέζος, ο Μαυρίκιος Καττάνεον (Φλαντανελάς), απέπλευσε από τη Χίο, με προορισμό την Πόλη, επί κεφαλής πέντε πλοίων με βοήθεια των Χίων, αποτελούμενη από στρατιώτες, λάδι και στάρι και έγραψε λαμπρές σελίδες τόλμης, ανδρείας και επιδεξιότητας αντιμετωπίζοντας και γελοιοποιώντας προ των τειχών την τουρκική αρμάδα. 

Ο Ιωάννης – Γουλιέλμος Λόγγος – Ιουστινιάνι, γιός του Θωμά Βαρθολομαίου, γεννήθηκε στη Χίο το 1411, όπου και έμαθε τα πρώτα του γράμματα. Συνέχισε τις σπουδές του στην Πατάβια. Κατατάχθηκε νεότατος στον στρατό της Γένοβας. Έλαβε διακρίσεις στον κατά των Φλωρεντινών πόλεμο. Επέστρεψε στη Χίο το 1432, έλαβε μέρος σε πολλές εκστρατείες. Ήταν αυτός που έφερε θριαμβευτικά τα κλειδιά της πόλεως της Καρύστου στο Μυροβόλο νησί . Σε ηλικία 22 ετών, διορίστηκε καστελάνος Χίου (Φρούραρχος) θέση την οποία άφησε λόγω φιλονικιών με τον άλλο υπερασπιστή της Κωνσταντινούπολης, τον Λεονάρδο Λόγγο, γνωστό ως Λεονάρδος ο Χίος. Με την έναρξη των τουρκικών πιέσεων, ο Ιωάννης, προσέτρεξε στον αδελφικό του φίλο Κωνσταντίνο, για να του προσφέρει τις υπηρεσίες του, έχοντας μαζί του Γενοβέζους και Χιώτες στρατιώτες (κυρίως από την τραχιά βόρεια μεριά του νησιού ). Λέγουν ότι ο αυτοκράτορας του έταξε την Λήμνο, όταν γλίτωναν από τον τουρκικό κίνδυνο. Σαν δείγμα της μεγάλης φιλίας των δυο ανδρών, είναι η προσφορά εκ μέρους του αυτοκράτορα, προς τον Ιωάννη, ενός ξίφους το οποίο του είχε προσφέρει ο καρδινάλιος Ισίδωρος. Το ξίφος κοσμούσε εγχάρακτη επιγραφή με χρυσά γράμματα με την αναφορά «ΣΥ ΒΑΣΙΛΕΥ ΑΗΤΤΗΤΕ, ΛΟΓΕ ΘΕΟΥ, ΠΑΝΤΑΝΑΞ. ΝΙΚΗΣ ΒΡΑΒΕΙΑ ΔΩΡΗΣΕ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΙΩΝ. ΤΩ ΗΓΕΜΟΝΙ ΚΑΙ ΠΙΣΤΩ ΑΥΘΕΝΤΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΩ ΩΠΕΡ ΠΟΤΕ ΤΩ ΒΑΣΙΛΕΙ ΜΕΓΑΛΩ ΚΩΝΣΤΑΝΙΝΩ» 

Με την άφιξη του Λόγγου, στην Πόλη, ο αυτοκράτορας γνωρίζοντας την ικανότητα και τις αρετές του άνδρα, του ανέθεσε το βαρύ έργο της διεύθυνσης των αμυντικών έργων καθώς και υπερασπιστή του πιο αδύνατου μέρους των τειχών στη πύλη του Αγίου Ρωμανού. Τη νύχτα της 18 Μαΐου, ο Ιουστινιάνης , έκαψε μια τεράστια ξύλινη «ελεόπολη». Ανέτρεψε δε, τον παρά την πύλη κινούμενο εχθρικό πύργο. Επισκεύασε τα μέρη των τειχών που είχαν καταστραφεί από τα μεγάλα πυροβόλα των εχθρών. Όλα φαίνονταν ότι πήγαιναν καλά και οι επιθέσεις η μια μετά την άλλη αποκρούονταν επιτυχώς. Ας σταθούμε σε μερικές λεπτομέρειες. Σύμφωνα με τον Κριτόβουλο πριν την άφιξη του κυρίως σώματος του εχθρικού στρατού οι Ρωμιοί, έκαναν αιφνιδιαστική επίθεση και σκότωσαν αρκετές εκατοντάδες από τούς άτακτους μουσουλμάνους. Τις βραδινές ώρες της 18ης Απριλίου, οι Τούρκοι επιχείρησαν αιφνιδιαστικά την πρώτη σημαντική έφοδο τους στα τείχη. Οι Έλληνες με επικεφαλής τον Αυτοκράτορα απέκρουσαν με επιτυχία την επίθεση αυτή ρίχνοντας κάτω τις πολυάριθμες σκάλες πού έστηνε ο εχθρός, ενώ με τα βέλη και τα πρωτόγονα ντουφέκια εξουδετέρωναν τον ένα Τούρκο μετά τον άλλο. Σύμφωνα με τον Α Edwin Pears οι απώλειες των μουσουλμάνων ήταν αρκετές εκατοντάδες σε αντίθεση με τούς χριστιανούς πού ήταν μηδαμινές. 

Την επομένη μία καινούργια νίκη θα έδινε ελπίδες στους Έλληνες και Ιταλούς υπερασπιστές της Πόλης. Ο Τούρκος ναύαρχος ανέλαβε να επιτεθεί με δύναμη τριακοσίων πλοίων και να διασπάσει την αλυσίδα του Κεράτιου Κόλπου, την οποία φύλαγαν μεγάλα πλοία υπό τον Μέγα Δούκα Λουκά Νοταρά. Οι αμυνόμενοι, έκαψαν τα εχθρικά πλοία με Υγρό Πυρ. Οι Οθωμανοί υποχώρησαν και τα λιμάνια του Κεράτιου Κόλπου έμειναν ασφαλή. Στίς 20 Απριλίου, οι κάτοικοι από τα τείχη βλέπουν τον Χιωτογενοβέζο Φλαντανελά (Καττάνεον) με τα τέσσερα πλοία του να νικούν τον εχθρικό στόλο. Σε αυτή τη καταστροφική και εξευτελιστική για τους Τούρκους ναυμαχία, εμείς χάσαμε 40 άνδρες (Νικολό Μπάρμπαρο) Ο στόλος του Καπουδάν πασά Μπαλτόγλους, έχασε 12.000 άνδρες Ο Μωάμεθ, μπροστά σε αυτό το ρεζιλίκι, διάταξε το δημόσιο ραβδισμό του ναυάρχου Μπαλτόγλου. Και ενώ συνέβαιναν αυτά τα θαυμαστά, στις πολεμικές επιχειρήσεις και όλοι πίστευαν ότι οι Τούρκοι θα έφευγαν άπρακτοι, μέσα στην πόλη ξέσπασε διαμάχη. Όλοι στρέφονταν εναντίων όλων. Γενουάτες εναντίων Βενετών. Λατίνοι εναντίων Ελλήνων. Ιουστινιάνης εναντίων Νοταρά. Ενωτικοί εναντίων ανθενωτικών με τους τελευταίους να περιφέρονται στους δρόμους της πόλης σκορπώντας τρόμο και ταραχή. Έλεγαν ότι η πόλη θα πέσει εξαιτίας της ένωσης των εκκλησιών ή ότι σύμφωνα με παλιές δοξασίες, Κωνσταντίνος έκτισε την πόλη επί Κωνσταντίνου θα κυριευθεί Με αυτό τον ρυθμό περνούσαν οι μέρες έως την τελευταία επίθεση σε όλα τα σημεία των τειχών από στεριάς και θάλασσας. Άρχισε τη νύχτα της Δευτέρας, προς Τρίτη 29 Μαΐου. Η κύρια έφοδος έγινε στη κοιλάδα του Λύκου, μεταξύ της Πύλης του Ρωμανού και της Πύλης Αδριανουπόλεως, εκεί πού το εξωτερικό τείχος και οι τέσσερεις πύργοι είχαν καταρρεύσει. Στη θέση τους είχαν υψώσει κατασκεύασμα από δοκάρια, κλαριά και βαρέλια γεμάτα χώμα και πέτρες. Σε δελεαστική πρόταση του σουλτάνου προς τον Κωνσατντίνο, να παραδώσει την Πόλη με ανταλλάγματα, σαν νέος Λεωνίδας απαντά περήφανα στον Μωάμεθ «Το την πόλιν σοι δούναι, ουτ εμόν ουτ’ άλλου των κατοικούντων ενταύθα κιονή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτω αποθανούμεν, μη φειδόμενοι της ζωής ημών». Λόγια περήφανα για να θυμίζουν πως όποτε οι Έλληνες υπερασπίζονται Σαλαμίνες και Θερμοπύλες δε ξεχνούν τα θεία λόγια του Πλάτωνα «Μητρός τε καί Πατρός καί των άλλων προγόνων απάντων τιμιοτέρων εστί πατρίς». Οι αμυνόμενοι πολεμούσαν σαν λιοντάρια με τους Ιουστινιάνη και Αυτοκράτορα, να κρατούν το πιο αδύνατο σημείο, στη Πύλη του Αγίου Ρωμανού. Τα πρώτα κύματα εφόδου, αποδεκατίσθηκαν. Με το λυκαυγές, ξεχύθηκε το δεύτερο κύμα. Τακτικός στρατός, άριστα εξοπλισμένος οι άνδρες του οποίου θεωρούσαν τιμή τους να πεθάνουν για σουλτάνο και Αλλάχ. Την αποφράδα ημέρα της 29 Μαΐου, με την ανατολή του ήλιου, όρμησε το τρίτο κύμα κατά των τειχών. Ενώ μαίνονταν η μάχη, και όλα πήγαιναν καλά για τους Έλληνες, στον περίβολο, μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού τείχους , εκεί πού το χερσαίο τείχος πλησίαζε στον Κεράτιο Κόλπο, κοντά στο Παλάτι του Πορφυρογέννητου, βρέθηκε ανοικτή μία μικρή πόρτα. Η μισή κάτω από το επίπεδο του εδάφους. Αυτή ήταν η Κερκόπορτα ή πύλη του κίρκου, επειδή οδηγούσε σε ένα ιπποδρόμιο (κίρκο) έξω από τα τείχη. Την ίδια ώρα, στην Πύλη του Ρωμανού, όπου συνεχιζόταν η μάχη σώμα με σώμα, τραυματίστηκε ο Ιουστινιάνης, ο οποίος αποφάσισε να εγκαταλείψει τον αγώνα και να αποσυρθεί στην γαλέρα του για να γιατρευτεί. Ο Κωνσταντίνος μάταια τον ικέτευσε να παραμείνει στο πεδίο της μάχης, αλλά ο Ιωάννης Λόγγος, επέμεινε και έφυγε παίρνοντας μαζί του αρκετούς μαχητές του . Κατόρθωσε να φτάσει στο καράβι του όπου πέθανε πλέοντας προς στην Χίο. 

Με αυτόν τον απρόσμενο τρόπο κυριεύθηκε η Πόλης .«Ο αδάμας ο κεκολλημένος μεταξύ δυο σμαράγδων και δυο σαπφείρων, εθραύετο υπό το βαρύ πλήγμα του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ » Η πόλης των πόλεων, η Βασιλεύουσα, έπεφτε στα χέρια των Οθωμανών. Μετά από 1025, χρόνια δόξας και τιμής η Ανθούσα, η Επτάλοφος του Βυζαντίου και καμάρι του Ελληνισμού, λεηλατήθηκε υπό των βαρβάρων, μέχρι ερημώσεως. 

Οι περισσότεροι συγγραφείς της εποχής κατακρίνουν τον Ιουστινιανη για την δειλία της στιγμής ή οποία ήταν η αιτία να κλονιστεί η άμυνα σε εκείνο ακριβώς το σημείο και οι Τούρκοι να εισβάλλουν στο εσωτερικό της Πόλης. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι με το διορατικό μάτι του έβλεπε ότι η Πόλη, ήταν πλέον αδύνατο να σωθεί και φοβούμενος για την τύχη της αγαπημένης του Χίου, έφυγε με σκοπό να οργανώσει την άμυνα της, μια και θεωρούσε δεδομένη την οργή του Μωάμεθ εις βάρος αυτής. Όπως και να έχουν τα πράγματα ο Ιουστινιάνης από ήρωας μετατράπηκε σε «μοιραίο» Σύμφωνα με τον Σφραντζή, Ο Ιωάννης Λόγγος Ιουστινιάνης, τραυματίστηκε «Βέλους τόξου εν τοις σκέλεσιν επί το δεξιόν πόδα». Κατά τον Δούκα, «Διά μολυβδοβόλου εν τη χειρί όπισθεν του βραχίονος » . Ο Χαλκοκονδύλης αναφέρει «Τηλεβολίσκου εις την χείρα». Κατά τον Λεονάρδο τον Χίο «Βέλους υπό μασχάλην». Ο Ανώνυμος Μοσχοβίτης «Σκλωπού ή τηλεβολίσκου επί της δεξιάς πλευράς» . Ο Κριτόβουλος Νησιώτης λέγει «Βέλους ριφθέντος από μηχανής κατά του στέρνου διά του θώρακος διαμπάξ». Λέγουν ότι μετά τον τραυματισμό του, έπεσε κάτω αναίσθητος . Μεταφέρθηκε από τους στρατιώτες στην γαλέρα του οι οποίοι μόλις έμαθαν την άλωση, απέπλευσαν για την Χίο. Με την άφιξη τους στο νησί, μετάφεραν τον Ιωάννη ο οποίος ψυχορραγούσε στο Μοναστήρι του Αγίου Δομίνικου , όπου και απεβίωσε την 25 Ιουλίου του 1453. Ετάφη σε αυτή τη μονή όπου και οι τάφοι των προγόνων του. Σύμφωνα με τον μεγάλο μας ιστορικό Γ. Ζολώτα, τα άσχημα σχόλια του Λεονάρδου εις βάρος αυτού του τόσο αδικημένου μοναδικού προμάχου μα μοιραίου, επηρέασαν πολλούς σύγχρονους του. Αναφέρει δε σαν παράδειγμα τον Πάπα Πίο Β’ , ο οποίος αφήνει μομφή γράφοντας «επληγώθη εις αυτήν την έφοδον (της Πόλεως) και καθώς είδε να εκρέη το αίμα του τόσον αφθόνως, διά μη φοβηθώσι και οι άλλοι, εζήτει τον ιατρόν κρυφά και απεσύρθη της μάχης. Εκείθεν κατήλθεν εις Πέραν έθεν απέπλευσεν εις Χίον, χωρίς καμμίαν δόξαν περάνας την ζωήν, είτε εκ των πόνων της πληγής, είτε εκ της ασθενείας. Ευτυχής θα ήτο αν εξέπνεεν εις τα τείχη επάνω» (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ – Τόμος Β΄, σελίδα 557) Σε κάθε χρονική στιγμή της μακραίωνης ιστορίας μας, πάντα θα υπάρχει κάποιος «Εφιάλτης» ή κάποια «Κερκόπορτα». 

Από τότε έως σήμερα μεταξύ μας κυριαρχεί διχόνοια, διγνωμία και μυαλό δε βάζουμε. Θα μάθουμε ποτέ την αλήθεια; Ποιος άνοιξε ή πως βρέθηκε ανοιχτή η πόρτα της συμφοράς μας ή μικρόψυχα και πικρόχολα ο ένας θα κατηγορεί τον άλλο; Θα πληρώσει κανένας για τη σημερινή κατάντια που μας έσυραν οι «Εθνοπατέρες» μας ; Ας μου απαντήσει κάποιος. Πως είναι δυνατόν να περιμένουμε «Ελπίδα και Σωτηρία» από τους υπαίτιους της συμφοράς μας; Πληρώνουμε μόνο εμείς για τα δικά τους σφάλματα! Αιώνιοι Έλληνες. 

Οι πολιτικοί ταγοί μας, συνήθως, για να μην πω πάντα, κατώτεροι των περιστάσεων. 

Χτίζουμε για να χαλάσουμε. 

Έστω και αργά, σήμερα, που κανένας πολιτικός αρχηγός, δεν πείθει διά έργων ή λόγων, ας μας γίνουν τα παθήματα μαθήματα. Μόνοι μας ας αγωνιστούμε ώστε να σφυρηλατήσουμε : ομόνοια, ομοψυχία, σωφροσύνη, αλληλεγγύη και αγάπη μεταξύ μας. Ας δώσουμε προτεραιότητα στο κοινό και όχι στο ατομικό συμφέρον. Ας επιλέγουμε πολιτικούς σοβαρούς με οράματα, προγράμματα, λύσεις και όχι λαοπλάνους λαϊκιστές με μοναδικό προσόν τους μεγάλα μα ψεύτικα λόγια. Ας αναλογιστούμε τι κακό μας έχουν κάνει με τις ευλογίες μας και τις επιλογές μας. Ας διαγράψουμε από το Ελληνικό αλφάβητο τα γράμματα «Θα» και «Ζήτα» !!! Ας αναγνωρίσουμε το συλλογικό «Εμείς» αντί του εγωιστικού «Εγώ» κάνοντας ένα καινούργιο ξεκίνημα στη ζωή μας. Οι καιροί και οι καταστάσεις το επιτάσσουν πριν είναι ανεπανόρθωτα αργά ! Ας μάθουνε πρώτα από όλους να αναγνωρίζουμε τα δικά μας σφάλματα και μετά των άλλων. Ας κάνουμε πρώτα από όλα την Αυτοκριτική μας. Ας μην επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας, και ζητάμε βοήθεια από οποιονδήποτε όπως σήμερα που αντικαθιστούμε τον τότε Πάπα της Ρώμης με το ΔΝΤ και την Τρόικα

Ας παραδειγματισθούμε με το τι τραβάμε από τότε έως σήμερα με τους εξ ανατολών «σύμμαχους και γείτονες» ή με τους «άσπονδους φίλους» της δύσης, και από τους …. Σωτήρες μας , ώστε να μη ξαναβρεθεί άλλη φορά στην ιστορία μας άλλη Κερκόπορτα... ανοιχτή. Ελπίζω αλλά δεν το πιστεύω ! 

Μιχάλης Γ. Καριάμης 

Συνταξιούχος Πλοίαρχος Ε. Ν.