ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΚΚΑΡΙΟΥ Ο μεγαλύτερος ναός της Σάμου

Εικόνα 1

Στο βορειοανατολικό τμήμα της Σάμου και σε απόσταση δέκα χιλιομέτρων δυτικά από το Βαθύ, την ιστορική πρωτεύουσα του νησιού, βρίσκεται κτισμένο σε κατάφυτη περιοχή και σε ιδιαίτερα ειδυλλιακή τοποθεσία το γραφικό παραθαλάσσιο χωριό Κοκκάρι, το οποίο αποτελεί δημοφιλή πόλο έλξης για χιλιάδες τουρίστες χάρη στις πολλές φυσικές ομορφιές της περιοχής. Καύχημα και σημείο αναφοράς για τους κατοίκους και τους πολυπληθείς επισκέπτες του Κοκκαρίου, αλλά και της Σάμου ολοκλήρου, αποτελεί ο μεγαλοπρεπής ιερός ναός του Αγίου Νικολάου, ο οποίος δεσπόζει στο πανέμορφο χωριό και είναι ο μεγαλύτερος ναός της Σάμου με μήκος 41,5μ. και πλάτος 17μ. 

Εικόνα 2

Ο περικαλλής αυτός ιερός ναός, ο οποίος ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής μετά τρούλου και συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους και επιβλητικότερους ναούς του Αιγαίου, θεμελιώθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1902 από τον Μητροπολίτη Σάμου Αθανάσιο Καπουράλη επί των ημερών του Ηγεμόνος Αλεξάνδρου Μαυρογένους και του Δημάρχου Κοκκαρίου Φωτίου Φραγκούλη Γαρουφαλή. Τα σχέδια του ναού εκπόνησε ο επιφανής αρχιτέκτονας Άγγελος Αγγελίδης, του οποίου έργα είναι και οι περικαλλείς ιεροί ναοί Κοιμήσεως Θεοτόκου και Αγίου Νικολάου Καρλοβάσου και Αγίου Σπυρίδωνος Βαθέος. Χάρη στο άοκνο ενδιαφέρον και τις ενέργειες του λαοπρόβλητου και δραστήριου Δημάρχου Κοκκαρίου δόθηκε στις 31 Μαΐου 1902 η άδεια από τον Ηγεμόνα της Σάμου για την έκδοση και κυκλοφορία λαχείου υπέρ της ανεγέρσεως του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου. Η κυκλοφορία του λαχείου έδωσε την οικονομική δυνατότητα στο να προχωρήσει η ανέγερση του ναού από το 1902 μέχρι το 1908, γεγονός που χαροποίησε τους κατοίκους, οι οποίοι έβλεπαν να πραγματοποιείται ο διακαής πόθος τους για την ανέγερση του νέου περικαλλούς ναού του χωριού τους. Όμως οι εργασίες ανεγέρσεως του ναού σταμάτησαν το 1908, επειδή ο Ηγεμόνας της Σάμου Ανδρέας Κοπάσης πείσθηκε από τους πολιτικούς αντιπάλους του Δημάρχου Φωτίου Γαρουφαλή στο να αναστείλει την άδεια κυκλοφορίας του λαχείου. Έτσι για είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια οι οικοδομικές εργασίες σταμάτησαν, με αποτέλεσμα ο ναός να παραμείνει ημιτελής. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τη μεγάλη θλίψη και απογοήτευση των κατοίκων, αφού έβλεπαν ότι το όνειρό τους για την ανέγερση ενός νέου ναού δεν εκπληρώνεται. 

Εικόνα 3

Η λύση στο πρόβλημα της αναστολής των εργασιών δόθηκε το 1933, όταν ο ευσεβής πρόκριτος του Κοκκαρίου και γενναιόδωρος ευπατρίδης Ιωάννης Ελισσαβίτης ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη μεγάλη δαπάνη της αποπερατὠσεως του ναού. Έτσι στις 30 Σεπτεμβρίου 1933 ο Μητροπολίτης Σάμου Ειρηναίος τέλεσε εντός του ημιτελούς ιερού ναού Αγιασμό για τη συνέχιση των εργασιών αποπερατώσεως του μεγαλοπρεπούς ιερού ναού, παράλληλα δε αναφέρθηκε με εγκωμιαστικούς λόγους στη μεγάλη και γενναιόδωρη βοήθεια και προσφορά του Ευεργέτου Ιωάννου Ελισσαβίτου. Το γεγονός της συνέχισης των οικοδομικών εργασιών κινητοποίησε τους κατοίκους, οι οποίοι έσπευσαν να εργασθούν για να αποπερατωθεί ο ναός όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Την επίβλεψη των εργασιών ανέλαβε ο μηχανικός Π. Χατζηκωνσταντής, αφού ο αρχιτέκτονας Άγγελος Αγγελίδης είχε ήδη αποβιώσει. Το 1938 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποπερατώσεως του ναού, ο οποίος από τότε μέχρι και σήμερα αποτελεί το καύχημα, το σέμνωμα και το ιερό αγλάισμα του Κοκκαρίου. Για την ευπρέπεια, τον καλλωπισμό και τη λειτουργικότητα του ναού βοήθησαν οικονομικά οι αείμνηστοι Κοκκαριώτες Λάσκαρης Καλογερής, Τζώρτζης Λυμπέρης, Ιωάννης Καζόγλου και Στέφανος Γεραλής, ενώ αργότερα σημαντική υπήρξε η οικονομική συμβολή της Αικατερίνης Ελισσαβίτου, κόρης του Μεγάλου Ευεργέτου του ναού, καθώς και πολλών μονίμων κατοίκων του Κοκκαρίου, αλλά και αποδήμων. Στις 8 Δεκεμβρίου 1963 τελέσθηκαν με κάθε επισημότητα και με τη συρροή πλήθους πιστών τα εγκαίνια του ιερού ναού από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Παροναξίας Επιφάνιο, Τοποτηρητή την εποχή εκείνη της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας. Πρώτος εφημέριος του ναού υπήρξε ο ιεροπρεπής και καλλίφωνος π. Γεώργιος Παρτσάφας, ενώ αξιομνημόνευτη ήταν και η ιερατική διακονία στον ναό του αειμνήστου ιερέως π. Θεοφάνους Παπαθεοφάνους, ο οποίος άφησε μνήμη αγαθού, ταπεινόφρονος και ελεήμονος κληρικού. 

Εικόνα 4

Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου Κοκκαρίου κοσμείται με μαρμάρινο τέμπλο από λευκό μάρμαρο, το οποίο στο κεντρικό κλίτος του ναού φιλοτεχνήθηκε το 1938 από τον επιφανή Τήνιο μαρμαρογλύπτη Νικόλαο Περάκη, ενώ τα μαρμάρινα τέμπλα των δύο πλαγίων κλιτών κατασκευάστηκαν σε σχέδια του Νικολάου Περάκη από τον επίσης ονομαστό Τήνιο μαρμαρογλύπτη Ιωάννη Φιλιππότη. Οι φορητές εικόνες του τέμπλου αποτελούν έργα του επιφανούς αγιογράφου Ιωάννου Σιταρά και ιστορήθηκαν κατά τα έτη 1937-1939. Το 1955 φιλοτεχνήθηκε ο περίτεχνος μαρμάρινος δεσποτικός θρόνος, ο οποίος αποτελεί έργο του Κωνσταντίνου Περάκη, ενώ το 1975 τοποθετήθηκε ο μαρμάρινος άμβωνας. Στον ναό φυλάσσονται αξιόλογες παλαιές φορητές εικόνες, όπως της Κοιμήσεως Θεοτόκου (1846), του Αγίου Ελευθερίου (1852), των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού (1852), του Αγίου Νικολάου (1853), του Γενεσίου Θεοτόκου (1861), του Γενεσίου Τιμίου Προδρόμου, του Ιησού Χριστού, της Παναγίας Ελεούσης, των Αγίων Θεοδώρων Τήρωνος και Στρατηλάτου και του Αγίου Χαραλάμπους. Εντύπωση προκαλεί επίσης στον φιλόκαλο επισκέπτη και προσκυνητή του ναού η ρωσικής τεχνοτροπίας εξαίρετη φορητή εικόνα της Γεννήσεως του Σωτήρος Χριστού. 

Η ιερά και θαυματουργή εικόνα του
Αγίου Νικολάου στον φερώνυμο
Ιερό Ναό του Κοκκαρίου Σάμου.
Φιλοτεχνήθηκε το 1909 στο Άγιον Όρος.

Στο νότιο τμήμα του κεντρικού κλίτους υπάρχει περίτεχνο μαρμάρινο προσκυνητάρι με φορητή εικόνα του Αγίου Νικολάου, η οποία φέρει την εξής επιγραφή: «Δαπάνη Γεωργίου ἰατροῦ Π. Διαμαντή /Ἐν Ἁγ. Ὄρει τῇ Θ΄Ἰουλίου 1909 χείρ Δανιήλ Μον. & Αθ:/Ιερμ.». Η φιλοτεχνημένη στις 8 Ιουλίου 1909 ιερά και θαυματουργή εικόνα του Αγίου Νικολάου, η οποία το 2009 συμπλήρωσε εκατό έτη από την ιστόρησή της, είναι έργο του περίφημου αγιογραφικού οίκου των Δανιηλαίων στα Κατουνάκια του Αγίου Όρους και αποτελεί το επίκεντρο της λατρευτικής τιμής του θαυματουργού αγίου στον φερώνυμο ιερό ναό του στο Κοκκάρι της Σάμου. Η εικόνα παραγγέλθηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου της ανεγέρσεως του ναού (1902-1908), αλλά όταν έφτασε στο Κοκκάρι, οι οικοδομικές εργασίες είχαν σταματήσει εξαιτίας της αναστολής της κυκλοφορίας του λαχείου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν τα απαιτούμενα χρήματα για να εξοφληθεί η εικόνα, αφού ακόμα και οι εύποροι κάτοικοι αρνιόνταν να την πληρώσουν. Μάλιστα ο ιατρός Γεώργιος Παπαδιαμαντής δήλωσε ότι αυτός που την παρήγγειλε, αυτός θα πρέπει και να την πληρώσει. Το ίδιο όμως βράδυ ο ιατρός είδε στον ύπνο του ένα φίδι να τον έχει περιζώσει και να τον σφίγγει στον λαιμό σε τέτοιο βαθμό, ώστε ήταν έτοιμο να τον πνίξει. Ξύπνησε τότε έντρομος από το ανατριχιαστικό όνειρο και μέσα στη νύχτα αναζήτησε τον εφημέριο του ναού π. Γεώργιο Παρτσάφα. Αφού του διηγήθηκε το όνειρο, αμέσως κατέβαλε τα χρήματα για την εικόνα. Αλλά τα θαύματα της τεθησαυρισμένης ιεράς εικόνος του Αγίου Νικολάου στον φερώνυμο μεγαλοπρεπή ναό του Κοκκαρίου δεν σταματούν εδώ. Ένας ναυτικός από τον Μαραθόκαμπο είχε ναυαγήσει και μέσα στην τρικυμιώδη θάλασσα έβλεπε μπροστά του και μέσα στη νύχτα μια εικόνα του Αγίου Νικολάου, η οποία εξέπεμπε φως. Τότε ο θαυματουργός προστάτης άγιος των ναυτικών, αφού του φανέρωσε το όνομά του, του είπε να τον ακολουθήσει. Το φως της εικόνος τον οδήγησε μετά από πολύωρο κολύμπι και μέσα στη φουρτουνιασμένη θάλασσα σε υπήνεμη παραλία. Τότε ο άγιος είπε στον ναυτικό να έρθει να τον συναντήσει στο Κοκκάρι, όπου και μένει. Ο ναυτικός θέλησε να εκπληρώσει το τάμα του και όταν ήρθε στο Κοκκάρι, ζήτησε να προσκυνήσει την εικόνα του Αγίου Νικολάου. Όταν αντίκρισε και προσκύνησε την εικόνα, διαπίστωσε έκπληκτος και με δάκρυα στα μάτια ότι επρόκειτο για την ίδια εικόνα, που τον οδήγησε μέσα στη νύχτα και του χάρισε τη σωτηρία. Μάλιστα ο ερχομός του ναυαγού στο χωριό και το επιτελεσθέν θαύμα του Αγίου συντέλεσαν στο να σταματήσουν οι αντιπαραθέσεις και οι διχόνοιες μεταξύ των κατοίκων του χωριού και να συνεχισθεί ανεμπόδιστα το έργο της αποπερατώσεως του ναού. Αλλά και το καλοκαίρι του 1940 σημειώθηκε άλλο ένα θαύμα, αφού η εικόνα του Αγίου Νικολάου άρχισε να δακρύζει. Το γεγονός προκάλεσε δυσπιστία και μεγάλες επιφυλάξεις. Η συνέχιση όμως του παράδοξου φαινομένου της εκροής δακρύων οδήγησε τον εφημέριο του ναού στο συμπέρασμα ότι κάτι κακό θα συμβεί στο άμεσο μέλλον. Και πράγματι στις 28 Οκτωβρίου 1940 ξεκίνησε το ηρωικό έπος με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα του 2ου παγκοσμίου πολέμου. 

Εικόνα 5

Εικόνα 6

Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται μεγάλες προσπάθειες από τον από του έτους 1985 ευσεβή και καλλίφωνο εφημέριο του ναού, Αιδεσιμολογιώτατο Πρωτοπρεσβύτερο π. Γεώργιο Αρχοντούλη, Γενικό Αρχιερατικό Επίτροπο της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών, ο οποίος επιδεικνύει ξεχωριστό ζήλο για τον περαιτέρω εξωραϊσμό, την ανακαίνιση και συντήρηση του μεγαλύτερου ναού της ιστορικής και ευάνδρου νήσου Σάμου. Ήδη το εσωτερικό του ναού έχει διακοσμηθεί με ωραιότατες βυζαντινές τοιχογραφίες, τις οποίες έχει φιλοτεχνήσει ο σύγχρονος αγιογράφος Χρήστος Στρούμπος, ενώ από το καλοκαίρι του 2011 λειτουργεί στον ευρύχωρο γυναικωνίτη του ναού εκκλησιαστικό και λαογραφικό μουσείο, στο οποίο με πρωτοβουλία του εφημερίου π. Γεωργίου Αρχοντούλη έχουν συγκεντρωθεί και εκθέτονται τόσο πολύτιμα εκκλησιαστικά κειμήλια του ναού όσο και παραδοσιακά αντικείμενα και εργαλεία, που αναδεικνύουν και προβάλλουν τον λαϊκό πολιτισμό και τη μακρόχρονη παράδοση της Σάμου. 

Εικόνα 7

Ο μεγαλοπρεπής ιερός ναός του Αγίου Νικολάου Κοκκαρίου Σάμου, ο οποίος το 2002 συμπλήρωσε εκατό έτη από τη θεμελίωσή του, αποτελεί για την εποχή μας σημαντικότατο πόλο έλξης για κάθε φιλάγιο, φιλίστορα και φιλόκαλο κάτοικο και επισκέπτη του νησιού, αλλά ταυτόχρονα και πρωτίστως αποτελεί σημείο ευλαβικής και θαυματουργικής αναφοράς και προσκύνησης του λαοφιλούς σε Ανατολή και Δύση Αγίου Νικολάου του θαυματουργού, τις πρεσβείες του οποίου επικαλούμεθα για την κατά Θεόν πνευματική προκοπή και σωτηρία στους δύσκολους και απαιτητικούς καιρούς μας. 

Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος 

Εκπαιδευτικός

Εικόνες

1. Η ιερά και θαυματουργή εικόνα του Αγίου Νικολάου στον φερώνυμο Ιερό Ναό του Κοκκαρίου Σάμου. Φιλοτεχνήθηκε το 1909 στο Άγιον Όρος.
2. Πανοραμική άποψη του μεγαλοπρεπούς Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου στο γραφικό παραθαλάσσιο χωριό Κοκκάρι της Σάμου.
3. Ο θεμελιωθείς το 1902 και εγκαινιασθείς το 1963 μεγαλοπρεπής Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου Κοκκαρίου Σάμου.
4. Το εσωτερικό του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Κοκκαρίου Σάμου.
5. Η φυλασσόμενη παλαιά φορητή εικόνα του Αγίου Νικολάου στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Κοκκαρίου.
6. Τοιχογραφία του Αγίου Αριστείδη δια χειρός Χρήστου Στρούμπου στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Κοκκαρίου. Διακρίνεται τμήμα του μαρμάρινου τέμπλου του ναού με τις φορητές εικόνες της Παναγίας και του ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
7. Άγιος Νικόλαος Κοκκαρίου: ο μεγαλοπρεπής ναός της ιστορικής και ευάνδρου νήσου Σάμου.