ΤΗΝ 21η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1912 ΛΕΥΤΕΡΩΘΗΚΕ Η ΧΙΟΣ

( ΨΗΓΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΧΩΡΩΝ 1912 )

Πέρασαν πλέον 100 χρόνια από τότε που το νησί μας ελευθερώθηκε από μακροχρόνια σκλαβιά 346 συναπτά ετών.  Γενοβέζων κατ’ αρχάς και Τούρκων στην συνέχεια.

Λίγες ημέρες μετά την θριαμβευτική είσοδο του Ελληνικού στρατού στην Θεσσαλονίκη, ο Διοικητής της ΙΙ μεραρχίας, υποστράτηγος Κων. Καλλάρης λάμβανε διαταγή από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο να καταλάβει και να απελευθερώσει την Χίο.  Την 6η Νοεμβρίου, ο Καλλάρης έστελνε την υπ΄ αριθμόν 599 διαταγή, με την οποία όριζε τον συνταγματάρχη Νικ. Δελαγραμμάτικα, Διοικητή συντάγματος, το οποίο θα είχε την επιμέλεια των επιχειρήσεων. Ο στρατός επιβιβάσθηκε στα ατμόπλοια που θα μας έφερναν από θαλάσσης την λευτεριά και την 9η του Νοέμβρη, απόπλευσαν από Θεσσαλονίκη για Χίο .                   

Την 11 Νοεμβρίου, στις δέκα το πρωί. Ο στόλος της ελευθερίας  υπό την ηγεσία του  Ναύαρχου Ιωάννη  Δαμιανού, αποτελούμενος από Μοίρα Εύδρομων και οπλιταγωγών  (Μακεδονία, Εσπερία, Αρκαδία (οπλισμένα εμπορικά), Πατρίδα, Σαπφώ, Αριέττα και τα αντιτορπιλικά Κεραυνός και  Νέα Γενιά), έφθασε έξω από το λιμάνι της Χίου. Αμέσως αποβιβάστηκε αντιπροσωπία των αρχηγών στόλου και στρατού, η οποία μετέβη στο διοικητήριο και ζήτησε από τις Τουρκικές αρχές την παράδοση του νησιού στις Ελληνικές δυνάμεις. Oι Τουρκικές πολιτικές αρχές δέχτηκαν την πρόταση. Αρνήθηκε όμως ο στρατιωτικός διοικητής, συνταγματάρχης Ζιχνή Μπέης. Ο ικανότατος αυτός στρατιώτης, δήλωσε ότι θα υπεραμυνθεί μέχρις εσχάτων, ώστε να διασώσει την τιμή του Οθωμανικού στρατού και της Οθωμανικής  Αυτοκρατορίας.

Μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο πλευρών, ακολούθησε η απόβαση του στρατού μας στο «Κοντάρι» και η έναρξη των εχθροπραξιών. Την 12 Νοεμβρίου, ο Ελληνικός στρατός εισήλθε  στην πόλη της Χίου. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες μάχες με τους τούρκους να υποχωρούν και τις δυνάμεις μας να προελαύνουν. Την 18η Νοεμβρίου, κατάπλευσε ανοιχτά της Βολισσού το πλοίο «Μακεδονία», το οποίο άρχισε τον βομβαρδισμό της Μονής Μουνδών, όπου υπήρχε τμήμα τούρκικου στρατού. Ταυτόχρονα έκανε απόβαση ναυτικό άγημα το οποίο και τους αιχμαλώτισε.  Ακολούθως, ο κυβερνήτης Λυκούργος Τσουκαλάς, έκαμε εθελοντικό σώμα από 147 Βολισσιανούς και ανθρώπους από τα γύρω χωριά οι οποίοι είχαν πάει στην Βολισσό για να υποδεχθούν τον στρατό μας. Τους εκπαίδευσαν και τους όπλισαν με τουφέκια Γκρα . Διοικητή είχαν τον γιατρό Γ. Κοκράνη και υπαρχηγό τον Μιχάλη Ι. Σκαρλάτο . Τόση ήταν η επιθυμία όλου του πληθυσμού στο να έχει  ενεργό συμμετοχή , στην απελευθέρωση της πατρίδας, ώστε να συμβούν και ορισμένα παράδοξα, άξια καταγραφής . Στα Λιμιά, ο παπά Κανάρης με το που φίλησε την σημαία της πρώτης αποβατικής λέμβου έπεσε λιπόθυμος ψελλίζοντας «Νυν απολύεις τον δούλο σου …»  Ο Ι .Γιούργαλης στο βιβλίο του «Η Πισπιλούντα της Χίου»  ( σελίδα 411 ) (Έτος έκδοσης: 1981),  αναφέρει κάποια γυναίκα η οποία παραγκώνισε άνδρα και αντί αυτού έλαβε οπλισμό εκείνη . Κατονομάζει δε την ατρόμητη αδελφή του παππού μου, Παναγιώτα Γεωργ. Καριάμη, από την Ποταμιά, σύζυγο του Μιχαήλ Παπά  Χριστοφή Λαγού, να βγαίνει περίπολο  μαζί με τους ένοπλους, εφοδιασμένη με ένα τσεκούρι .Σε ερώτηση «γιάντα παίρνει το τσικούρι για όπλον, είντα ημπορεί μ’ ευτό να κάμει» εκείνη απαντούσε «ε θα προκάμω να σκοτώσω έναν τουλάσιστον; ύστερα ας με σκοτώσουν». Ο δε άνδρας της, προσβεβλημένος διότι λόγω ηλικίας δεν του έδωσαν όπλο, ακολουθούσε το περίπολο κραδαίνοντας ένα μαχαίρι σφαγής χοίρων. Τόσος μεγάλος ήταν ο πόθος των Βορειοχωρούσων στο να συμβάλουν ενεργά στην απελευθέρωση του νησιού μας, ώστε οι Κουρουνιώτες, νε έχουν  οπλισθεί  προ αρκετού καιρού, με όπλα τα οποία αγόραζαν από τα Δωδεκάνησα. Στην γενέτειρα μου Λαγκάδα, οπλίστηκαν με τα όπλα των Τούρκων στρατιωτών  της τοπικής φρουράς, τα οποία είχαν πετάξει στον απόπατο, πριν τραπούν σε  άτακτη φυγή. Κάπως έτσι, σύμφωνα με καταγεγραμμένα γεγονότα, άρχισε ο στενός αποκλεισμός των εχθρών οι οποίοι έχοντας σαν  βάση και ορμητήριο τους το  Πιτυός, κρατούσαν την  περιοχή που περικλείετε μεταξύ: Άγιο Μάρκο,  Νέα Μονή, Άγιους Πατέρες,  Κοχλία τα Τέσσερα πηγάδια και την Αμυνθούντα. Ο Ελληνικός στρατός και οι εθελοντές κρατούσαν τις Καρυές, τον Δαφνώνα,  Άγιο Γιώργη Συκούση, Λιθί, Βολισσό, Φυτά, Καμπιά, Βίκι, Αμάδες, Καρδάμυλα, Λαγκάδα, και Συκιάδα.

Στα τέλη του Νοέμβρη οι Τούρκοι πιεζόμενοι από την πείνα έκαναν επιδρομές και λεηλατούσαν τα χωριά Κατάβαση, Διευχά και Κηπουριές. Την 5η Δεκεμβρίου, Βολισσιανοί εθελοντές έστησαν ενέδρα, σε εχθρική περίπολο στα Διευχά, αποτελούμενη  από δεκαεπτά στρατιώτες. Σκότωσαν τους δεκαπέντε. Οι εχθροί από την Μονή Μουνδών έστειλαν άλλους τριάντα  στρατιώτες. Είχαν την ίδια τύχη. Γλύτωσαν καμιά δεκαριά  που πήραν τα βουνά. Την ίδια μέρα, άλλο σώμα από σαράντα Τούρκους, έκανε επιδρομή στην Σιδηρούντα, με σκοπό αρπαγή τροφίμων και λεηλασία . Η μικρή φρουρά του χωριού άνοιξε πυρ, άκουσαν οι Βολισσιανοί τον σαματά και επιτέθηκαν. Αποτέλεσμα της συμπλοκής, επτά νεκροί.  Οι υπόλοιποι έτρεχαν σαν λαγοί να κρυφτούν στον Κουκουδότσουμπο. Την 14η Δεκεμβρίου, έφθασε στην Βολισσό ομάδα από 43 Ικαριώτες εθελοντές .Η επίθεση του Ελληνικού στρατού είχε ορισθεί για την 19η Δεκεμβρίου από όλα τα μέτωπα. Στον τομέα της Βολισσού υπήρχε μικτό τμήμα αποτελούμενο από Κρητικούς, υπό τον οπλαρχηγό Ευστρ. Βολάνη. Ικαριώτες, υπό τον Ευ. Κουκουδιά και Βολισσιανοί υπό την αρχηγία του λοχαγού, Γαββαθά. Είχαν λάβει εντολές να κατευθυνθούν, μέσω Καταβάσεως και να καταλάβουν τα υψώματα δυτικά του Αγίου Ισιδώρου κοντά στο Πιτυός. Ακολούθως, σαν  έβλεπαν την κύρια φάλαγγα να κατευθύνεται προς τα βόρεια , να προελάσουν προς το Όρος . Το μικτό σώμα Βολισσού, στις επτά το πρωί , άρχισε την επίθεση εναντίων του τομέα: Διευχών , Μονής Μουνδών , Κουκουλώνα και Κατάβασης .Τα προσορμισμένα πολεμικά πλοία  του Ελληνικού Στόλου, βομβάρδιζαν την περιοχή. Μετά από τρίωρη μάχη ανάτρεψαν την αντίσταση των τούρκων και έως τις τρεις το μεσημέρι είχαν καταλάβει όλη την ορεινή περιοχή Αγίου Ισιδώρου, Λιγαριά, Αχλάδα. Στις επιχειρήσεις αυτές, αλλά στο τμήμα Καρδαμύλων, είχε ενεργό συμμετοχή ο γενναίος λοχίας Γ. Α. Μπουρνιάς, βετεράνος του 1897, εγγονός του Αντωνίου Μπουρνιά, διακεκριμένου ταγματάρχη του Μεγάλου Ναπολέοντα και αρχηγού των επαναστατών της Χίου το 1822. Ο Γιώργης Μπουρνιάς, άφησε τις εμπορικές επιχειρήσεις του, και παρά την ηλικία του με έγγραφη αίτηση, ζήτησε και κατετάγη λοχίας εθελοντής. Με δικά του έξοδα, κατάρτισε εθελοντικό σώμα στην Αθήνα και με αυτό έφθασε στην Χίο για να φέρει σε πέρας, ότι είχε αρχίσει, με τόσο δραματική κατάληξη, ο παππούς του. Στην μάχη του «Καρφωτού», έδειξε απαράμιλλο θάρρος και ανδρεία 

Έτυχε θριαμβευτικής υποδοχής στα Καρδάμυλα τραγουδώντας του το πλήθος. Ο Διοικητής του Ιωάννης Σταρίδας, υπέβαλε αναφορά και πρόταση απονομής μεταλλείου, στον γενναίο άνδρα. Μεταξύ των τραυματιών και ο Κουρουνιώτης   Δ. Σαραντινός

Την 21η Δεκεμβρίου 1912, δεκαπέντε Τούρκοι αξιωματικοί μαζί με τετρακόσους δώδεκα στρατιώτες παραδόθηκαν στο απόσπασμα Γαββαθά, ο οποίος τους έστειλε στη Βολισσό . "Λίαν πρωϊ και μόλις εξημέρωνεν ήλθεν επί του Αίπους η είδησις ότι ο Ζιχνή παρεδόθη". Το σύνολο τον παραδοθέντων αριθμούσε  1.800 άνδρες.  2 Ορεινά τηλεβόλα καθώς και 12 τραυματίες. Τα καταγεγραμμένα ιστορικά γεγονότα της εποχής και η τιμητική πλάκα στο χωριό των Καρυών, αποδεικνύουν το αληθές και συνηγορούν στην μεγάλη αλήθεια ότι το νησί μας, δεν ελευθερώθηκε στις 11 του Νοέμβρη, όπως εσφαλμένα γιορτάζουν την επέτειο . Η Αναμνηστική Πλάκα για την παράδοση της ΧΙΟΥ  στις Ελληνικές δυνάμεις στις Καρυές της Χίου  εγκαινιάσθηκε την  (20 09 2009) και επιγραμματικά αναφέρει

"Εδώ υπογράφηκε στις 21 Δεκεμβρίου 1912 το πρωτόκολλο ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ του τουρκικού στρατού στις ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ανάμεσα στον Τούρκο διοικητή Ζichni Mpei και το Λοχαγό Πεζικού Ε. ΒΕΡΝΑΔΟ Εκπρόσωπο του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ. Έληξε έτσι μετά από 356 χρόνια η Κατοχή της ΧΙΟΥ από τον Τούρκο ΔΥΝΑΣΤΗ."

Καιρός είναι πια να πούμε την αλήθεια. Στις 21 Δεκεμβρίου 1912 λευτερώθηκε η Χίος .

Mιχάλης Γ. Καριάμης

Συνταξ. Πλοίαρχος Ε.Ν