Ο ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ ΤΗΣ ΑΡΓΕΝΤΟΥΣ

Έχουν περάσει κάμποσα χρόνια από τότε, που μέσω των σελίδων του Χιακού τύπου, ζητούσα από τους τότε, τοπικούς άρχοντες, να ρίξουν μια ματιά συμπόνιας στον μισό- ερειπωμένο νερόμυλο της «Αργεντούς».Ήταν οι εποχές που έδεναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα. Θες το μπερδεμένο ιδιοκτησιακό καθεστώς , θες η αδιαφορία (σύνηθες φαινόμενο) των καθ ύλη αρμοδίων, δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα. Μόνο υποσχέσεις παρατρεχάμενων και τίποτα άλλο. Ορθά ο σοφός λαός μας αποτυπώνει την περίσταση.
«Λάδι πολύ, μα τηγανίτα τίποτα» Παραδομένος στην αέναη φθορά του χρόνου και την αδιαφορία όλων μας, το μέλλον του δεν προοιωνίζεται τίποτα το καλό και το αισιόδοξο. Δεν υψώνω τη φωνή μου σαν φωνή διαμαρτυρίας. Γνωρίζω πως λίγοι θα με καταλάβουν και θα αναγνωρίσουν το δίκιο του λόγου μου. Οι ποιο πολλοί θα πουν εδώ μας έκοψαν τα πάντα σε λίγο δε θα έχουμε ψωμί να φάμε και εσύ σκούξεις για ένα άγνωστο χάλασμα ! 

Τέλος πάντων, δεν περιμένω τίποτα από κανέναν. Όταν προ ετών είχα επισκεφτεί, σαν προσκυνητής , των αρχαίων ιστορικών χώρων της νήσου Λήμνου, έμεινα έκπληκτος από το τεράστιο σε μέγεθος αναστηλωτικό έργο που λάβαινε χώρα σε κάθε σημείο της ιερής γης της. Αντίστοιχα, εκείνη την εποχή στη Χίο οι εργασίες αναστήλωσης, περιορίζονταν μόνο στη Νέα Μονή και στον Ανάβατο. Δεν τολμώ να συγκρίνω το κάστρο της Μύρινας με το δικό μας. Που να γυρίσω το βλέμμα μου στις ομορφιές του Μυροβόλου νησιού μας και να μην πονέσω; Στη Μονή Μουνδών ; Στην Παλιά Ποταμιά; Στην Παναγιά Κρίνα; Στον ξεχασμένο πύργο των Κοίλων σε αυτόν στα Δώτια ή στον Τα’ Μάρκου; αγνοημένα «Μνημεία της Φύσης» μας και σε τόσα άλλα. Εδώ θα πρέπει να πω για άλλη μια φορά ένα μεγάλο ευχαριστώ στην ομάδα «Το Κάστρο της Χίου ένας χαμένος παράδεισος» και στις υπηρεσίες που χοροστατούν στις αναστηλωτικές εργασίες. Πράγματι υπέροχο το αναπαλαιωμένο γεφύρι στην PortaMaggiore . Ας ελπίσω να δω, κάποτε, κάτω από τις υπέροχες καμάρες του να υπάρχει Θαλασσινό νερό. Ας μην είμαι άδικος. Όμορφη και η εργασία προβολής και ανάδειξης του αρχαϊκού οικισμού του «Εμπορειού». 

Τέλος πάντων, ας ευχηθούμε κάποτε, κάτω από καλύτερες οικονομικές συνθήκες, οι αρμόδιοι φορείς, θα δείξουν την στοιχειώδη ευαισθησία για το μισοερειπωμένο κουφάρι αυτού του μνημείου. Άραγε, δεν υπάρχουν λόγοι αποκατάστασης; Ο ευρύτερος χώρος της περιοχής του Δελφινίου (Λαγκάδας), είναι μαγευτικός. Φαντάζομαι τον νερόμυλο αναστηλωμένο και επισκέψιμο. θα ήταν ένα μοναδικό κόσμημα. Πηγή γνώσης λαϊκής αρχιτεκτονικής, υποδομής μιας εποχής που χάθηκε ανεπιστρεπτί . Ο νερόμυλος της «Αργεντούς», όπως ήταν γνωστός στην Λαγκάδα , πείρε το όνομα του από την ιδιοκτήτρια του. Τελευταία κάτοχος του ήταν η κυρά Μανταλένα (Μαρουλιώ Φωτεινού), νύφη της άμιας Αργεντούς. Λειτούργησε αδιάκοπα ανά τους αιώνες.

Έδωσε λύσεις στα δύσκολα χρόνια της κατοχής για όλη την περιοχή. Σημάδεψε με την παρουσία του αρκετά χρόνια μετά από την απελευθέρωση από τους Γερμανούς. Στη μακρόχρονη ζωή του, εξυπηρετούσε τα χωριά της Κυδιάντας, Λαγκάδας, Συκιάδας, Αγρελωπό , Πιτυός , ακόμα τα Καρδάμυλα και την Αιγνούσσα. Τους καλοκαιρινούς μήνες, λειτουργούσε με τη βοήθεια του νερού της παρακείμενης στέρνας. Ο παρακείμενος χώρος της μικρής εύφορης κοιλάδας ήταν ένας απέραντος καλαμιώνας από τον οποίο μάζευαν το «Ψαθί» . Πολύτιμο υλικό για τις ψάθινες καρέκλες της εποχής. 

 Ο Νερόμυλος και το σπιτάκι της Αργεντούς

Ο νερόμυλος της Αργεντούς, ήταν ο συνήθης τύπος , κοινά ονομαζόμενος «Ελληνικός ή Ανατολίτικος». Η φτερωτή του, είχε οριζόντια διάταξη, σε αντίθεση με τον γειτνιάζοντα παραλιακό , του «Κορδή» (ιδιοκτησίας Στρατή Παππά), ο οποίος ήταν «Ρωμαϊκού» τύπου, και με «όρθια» φτερωτή. Δράττομαι της ευκαιρίας να αναφερθώ σε ένα άλλο μοναδικό μνημείο της λαϊκής αρχιτεκτονικής της περιοχής. Το τελευταίο σκεπαστό «πατητήρι» της ευρύτερης περιοχής. Αυτό του Μπάρμπα Στεφανή Τσίγκου. Πιθανά να ήταν το μοναδικό σκεπαστό της Λαγκάδας μια και οι υπόλοιποι , πανταχόθεν, διάσπαρτοι «πάτοι» ήταν σαν μικρές στέρνες και ασκεπείς. 

 Ο "Πάτος"  του Μπάρμπα Στεφανή 

Παλιότερα, με δική μου πρωτοβουλία, είχα καλέσει στην περιοχή τους καλούς φίλους κκ. Γιάννη Μακριδάκη – Εκδότη του υπέροχου περιοδικού «ΠΕΛΙΝΝΑΙΟ» ,καθώς και τον καλλιτέχνη φωτογράφο Τάκη Γελέ, ώστε να προβάλουν ο καθένας με τον τρόπο και την τέχνη του , αυτό το αρχιτεκτόνημα. Θεώρησα υποχρέωση μου, να γνωρίσω αυτή την πολύτιμη κληρονομιά μας στους καταξιωμένους Ηρακλειδείς και ερευνητές του Χιώτικου πολιτισμού και αδερφικούς φίλους μου Δημήτρη Μελαχροινούδη, Βαγγέλη Ρουφάκη και Μανώλη Φύσσα. Στις κατά καιρούς επισκέψεις μου , συνάντησα ζωγράφους ή εραστές της φωτογραφικής τέχνης να περιδιαβαίνουν απαθανατίζοντας, καθένας με την προσωπική του αντίληψη το ερείπιο και τον όμορφο τόπο. Δυστυχώς από έλλειψη προβολής και γνώσης, το ευρύ κοινό αγνοεί την ύπαρξη της ιστορίας αυτού του προικισμένου από τη φύση τόπου. 

Αλήθεια, πόσοι γνωρίζουν την ύπαρξη του σεπτού ιερού του Έλληνα Θεού του Φωτός και της Αρμονίας σε αυτό τον ήρεμο και ασφαλή όρμο; Προστάτης των ναυτιλλομένων ο «Δελφίνιος Απόλλωνας ». Ήταν ποτέ δυνατόν να μην υπήρχε ναός του στο κατ εξοχήν ναυτικότερο νησί του Αιγαίου μας; Να από πού έλκει την ονομασία του το για τους ντόπιους «Δερφίνι». Αλήθεια πόσοι από τους συμπατριώτες μας γνωρίζουν για την παρακείμενη «Ρωμαϊκή Έπαυλη». Την σπηλιά του Μώρου ή τους θρύλους του υπερασπιστή Κωνσταντή Αγγελικούση; Αλήθεια πόσοι έχουν διαβάσει τις αμέτρητες περιγραφές των ξένων στο βιβλίο «Η Χίος παρά τοις γεωγράφοις και περιηγηταίς » (1944); Μια περιγραφή του EDWAERD DANIEL CLARKE (1801), αναφέρει : «Εκ τεμαχίου λάβας ομοίου προς τον λίθον , τον οποίον έπληξε ο Μωυσής εν τη ερήμω , εκρέει άφθονος ρύαξ όστις χρησιμεύει εις το να γυρίζει μύλον». 

Εκτενής αναφορά για τους νερόμυλους του Δερφινιού, υπάρχει στο υπέροχο βιβλίο «Ο κύκλος που έκλεισε» (1992)της περιβαλλοντικής ομάδας Γυμνασίου Βροντάδου υπό την γενική επιμέλεια της εκλεκτής συμπατριώτισσας μας φιλογόγου κ. Στέλλας Τσιροπινά. 

Τελειώνοντας το άρθρο μου, θέλω να πω ότι : Δεν ελπίζω πια τίποτα. Θα το επαναλάβω για μια ακόμα φορά «Δυστυχώς, σε αυτή τη πατρίδα ζούμε». Αποδέκτες της οργής μου, όλοι αυτοί που μας έσυραν σε αυτή την κατάντια. Να ζητήσω βοήθεια, προστασία ή κατανόηση από τις αρχές του τόπου μας ή της μεγάλης μας πατρίδας , γνωρίζω εκ των προτέρων ότι δεν θα έχει σήμερα κανένα αποτέλεσμα. Να αποταθώ σε Συλλόγους ή περιβαλλοντολογικές οργανώσεις , εκ προοιμίου γνωρίζω ότι δεν έχουν ούτε δύναμη, ούτε θέληση. Μη μου πει κανείς για τους έχοντες και κατέχοντες του νησιού μας .....Αυτοί ένα θεό μόνο γνωρίζουν και δε θέλουν να το χάσουν .... Το χρήμα.

Σαν που βλέπω τα χελιδόνια να φεύγουν, ανήμπορος να κάνω οτιδήποτε, ανήμπορος θα βλέπω να χάνει το νησί μας ένα ακόμα μνημείο λαϊκής αρχιτεκτονικής του πολύπαθου τόπου μας. Δυστυχώς αδιαφορία και ανέχεια διαγράφουν άλλο ένα στοιχείο της ακριβής κληρονομιάς μας. Δεν προβλέπω ούτε προλέγω καταστροφή ...... Αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Ακολουθώντας το αέναο διάβα των ημερών , γνωρίζω πως σε λίγο θα σκαλίζω ή θα βλέπω μόνο ερείπια κτισμάτων πεσμένα χαμέ. Αδύναμος για οτιδήποτε το μόνο που μου μένει είναι να κλαίω απαρηγόρητα για το όνειρο που δεν κατάφερα να σώσω.

Ένα από τα χαμένα όνειρα μου .....

Μιχάλης Γ. Καριάμης

Συνταξ. Πλοίαρχος Ε. Ν.