Σεβασμιότατε και αγαπητοί αδελφοί!
Τιμούμε και φέτος σύμφωνα με τον Κανονισμό του Ιδρύματος Πνευματικής και Κοινωνικής Διακονίας Καλλιμασιάς "Άγιος Αιμιλιανός ο Ομολογητής" τη μνήμη των Χίων Οικουμενικών Πατριαρχών, Ιωακείμ του Δευτέρου και Ιωακείμ του Τετάρτου. Επικαλούμαι ταπεινά την πατρική σας ευλογία ώστε να μπορέσω σε τούτη την ολιγόλεπτη αναφορά μου να σκιαγραφήσω κατ’ ελάχιστο την προσφορά τους.
Αν μεταφερθούμε νοερώς στην εποχή τους θα βρούμε μια Ελλάδα με περίπου 1,5 εκατομμύριο κατοίκους, απογραφή Μαΐου 1870, σε 70.000 τετρ. χιλιομ. χωρίς υποδομές, εγγράμματοι θεωρούνταν όσοι ήξεραν να υπογράφουν. Η Μεγάλη Εκκλησία από το 1453 υπό το κράτος μιας αλλόθρησκης διοίκησης. Σύμφωνα και με το συνοδικόν της εν Ελλάδι Εκκλησίας, Αθήνα 2008, σελ. 378: Ο Πατριάρχης συγκέντρωνε όλη την υπευθυνότητα για την καλή και ομαλή λειτουργία του Πατριαρχείου. Στο ισλαμικό δίκαιο υπάρχει άγνοια της έννοιας του νομικού προσώπου. Στο πρόσωπο του Πατριάρχη έδιδαν οι μουσουλμάνοι μέγιστη υπευθυνότητα ήταν Εθνάρχης, πνευματικός καθοδηγητής, πολιτικός ηγέτης και σύνδεσμος των ορθοδόξων με το οθωμανικό κράτος. Σε αυτή την συγκυρία το πηδάλιο της εκκλησιάς αναλαμβάνει ο Ιωακείμ ο Β κατά κόσμο Ιωάννης Κοκκώδης που γεννήθηκε το 1802 στην Καλλιμασιά από ευσεβείς γονείς, τον Μιχαήλ και τη Λεμονιά. Όταν έφτασε στην Κωνσταντινούπολη εργάζεται σε αρτοποιείο και είναι λαμπαδάριος στον Ναό του Αγίου Ιωάννου των Χίων στον Γαλατά. Βρίσκει πατρική φροντίδα από τον Μητροπολίτη Βελιγραδίου Αγαθάγγελο και κατόπιν από τον Μητροπολίτη Σόφιας Ιωακείμ, από τον οποίο χειροτονήθηκε διάκονος με το όνομα Ιωακείμ και Αρχιδιάκονος από τον Ιωαννίνων Βενέδικτο. Συμπληρώνει τη μόρφωση του με κατ ́ οίκον μαθήματα από τον Αθανάσιο Ψαλίδα γνωστό εκπρόσωπο του νεοελληνικού διαφωτισμού και ανώτερα μαθήματα από τον Αναστάσιο Σακελάριο Σχολάρχη της Ζωσιμαίας Σχολής.
Το 1828 θα χειροτονηθεί επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως (Τεπελένι) και το 1835 προάγεται σε μητροπολίτη Ιωαννίνων. Επειδή προσπαθούσε να ματαιώσει τον απαγχονισμός του νεομάρτυρα Γεωργίου (η μνήμη του εορτάζεται στις 17 Ιανουαρίου) τον Αύγουστο του 1838 εξορίζεται στη Μονή της Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους. Το 1845 γίνεται Μητροπολίτης Κυζίκου. Στις 4 Οκτωβρίου 1860 εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ως Ιωακείμ ο Δεύτερος, αλλά επειδή πίστευε ότι άρθρα του νέου κανονισμού εκμηδένιζαν τη δύναμη και το γόητρο της Εκκλησίας διαφωνεί και αντιδρά. Έτσι πάφθηκε στις 9 Ιουλίου του 1863, και αποσύρθηκε στην Αρτάκη.
Το 1872 επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη και στις 18 Νοεμβρίου 1873 εκλέγεται για δεύτερη φορά πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Η Πατριαρχεία του αν μπορεί να χαρακτηριστεί με λίγες λέξεις αυτές θα ήταν: Αγώνας και προσευχή ώστε η παιδεία των Χριστιανών να είναι η ελληνική, και η πίστη του γένους πάντοτε η ορθόδοξη. Η πατριαρχική του μέριμνα για την εξέλιξη της παιδείας ήταν αδύνατον να αφήσει έξω την γενέτειρα του Καλλιμασιά.
Στις 15 Ιουλίου 1878 ενώ νοσηλευόταν στην Ιερά μονή Αγίας Τριάδας στη Χάλκη κάλεσε τον έφορο της Σχολής Θεόδωρο Μαυρογορδάτο και σύνταξε τη διαθήκη του όπου διέθεσε 1800 λίρες Τουρκίας για να χτιστεί σχολείο στην γενέτειρα του σε ιδιόκτητο οικόπεδο κι έτσι προέκυψε το γνωστό μας Παρθεναγωγείο για τούτο και το Δημοτικό Σχολείο Καλλιμασιάς σήμερα φέρει το όνομα του. Η 4η Αυγούστου του 1878 ήταν η ημέρα του θανάτου του.
Ετάφη στο Βαρουκλί. Ο Ιωακείμ ο Δεύτερος, αναφέρεται από τους βιογράφους του και ως Ιεράρχης με μεγάλη διοικητική ικανότητα, ευφυΐα, οξύνοια και σταθερότητα στις παραδόσεις και έννοια για μόρφωση κλήρου και λαού. Διαχειρίστηκε με μεγάλη επιτυχία το Βουλγαρικό Σχίσμα.
Στις 5 Ιουλίου 1837 θα έρθει στον κόσμο ο Νικόλαος Κρουσουλούδης, που κι αυτόν η Θεία πρόνοια ετοίμαζε οιακοστρόφο εκκλησίας και Έθνους. Ο Νικόλαος τελείωσε πρώτος και αριστούχος την Θεολογική Σχολή της Χάλκης και αναδείχτηκε ο πρώτος από τους απόφοιτους της που έγινε Οικουμενικός Πατριάρχης. Προς τιμή του συγγενή και συγχωριανού του οικουμενικού πατριάρχη, όταν χειροτονήθηκε διάκονος ονομάστηκε επίσης Ιωακείμ. Τον Νοέμβριο του 1863 εκλέγεται Μητροπολίτης Λαρίσης και στις 8 Αυγούστου 1875 μετατίθεται στην Μητρόπολη Δέρκων (Θεραπιά Κωνσταντινούπολη).
Διετέλεσε κατά περιόδους Πρόεδρος του Ιερατικού Εκπαιδευτικού Συλλόγου (1876-1877), της Εφορίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης (1884) και του Εθνικού Μικτού Συμβουλίου (1880-1884). Την 1η Οκτωβρίου του 1884 εκλέγεται Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ως Ιωακείμ ο Τέταρτος.
Δυστυχώς όμως ο νέος Πατριάρχης δεν θα μπορέσει να βαστάξει για πολύ το βαρύ της Πατριαρχίας φορτίο, εξαιτίας ανίατης ασθένειας που τον ταλαιπωρεί. Στην σύντομη πατριαρχία του μόχθησε εκτός των άλλων και για την ποθητή προσέγγιση και ένωση των Εκκλησιών. Και επί των ημερών του αναγνωρίστηκε το αυτοκέφαλο της εκκλησίας της Ρουμανίας. Μη θέλοντας ως ευσυνείδητος άρχοντας να γίνεται πρόξενος βλάβης παρά ωφελείας αποφάσισε να παραιτηθεί οικειοθελώς υποβάλλοντας στις 14 Νοεμβρίου 1886 την παραίτηση του.
Επέστρεψε στην πατρίδα του στις 5 Δεκεμβρίου 1886 και γίνεται δεκτός με σεβασμό και αγάπη από τους συμπατριώτες του. Πέθανε στις 15 Φεβρουαρίου 1887, σε ηλικία 50 ετών.
Το καλλιμάρμαρο ταφικό μνημείο του που κατασκευάστηκε το 1895 είναι έργο του γλύπτη Γεωργίου Μπονάνου, από τους ελάχιστους τάφους Πατριαρχών εκτός Κωνσταντινουπόλεως και έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού. Ευελπιστούμε σύντομα να καταστεί δυνατή η συντήρηση του.
Ας μου επιτραπεί μια παραπομπή στην Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, σχετική με το Ορθόδοξο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως», την υπογράφει ο κος Δημήτριος Σταματόπουλος καθηγητής Βαλκανικής ιστορίας και ιστορίας της ύστερης Οθωμανικής περιόδου στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών της Σχολής Οικονομικών και Περιφερειακών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Εκεί αναφέρει ότι στη εν λόγω εποχή επιχειρούνται διαδικασίες μετασχηματισμού, όπως για παράδειγμα, η λειτουργία της Γεροντικής Ιεράς Συνόδου και η συνεργασία των μελών της με ισχυρούς λαϊκούς που δεν προέρχονται πλέον από τις μεγάλες οικογένειες Φαναριωτών που είχαν κυριαρχήσει προεπαναστατικά, Οι οικογένειες αυτές μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης απαξιώθηκαν, καταστράφηκαν και αρκετοί εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη. Οι πατριάρχες μας λοιπόν προσπάθησαν να αποκαταστήσουν την αίγλη της κατεστραμμένης και χωρίς πλέον προνόμια Χίου συγκαταλέγοντας στην σύνοδο αυτή νέους επιφανείς όπως τον Ιωάννη Ψυχάρη. (Είχε τον τίτλο του μεγάλου χαρτοφύλακος, ενώ διετέλεσε και Πρόξενος της Τουρκίας στο Παλέρμο της Ιταλίας). Η «εθνοτική» σύνθεση της συνόδου δεν πρέπει να θεωρηθεί τυχαία, αλλά προσπάθεια αποκατάστασης της πάλαι ποτέ αίγλης του Φαναρίου. Και οι δύο Οικουμενικοί Πατριάρχες ήταν ένθερμοι υποστηρικτές αυτής της προσπάθειας και καταλήγει: ο Ιωακείμ Β ́ (1860-1863, 1873-1878) και όσοι ακολούθησαν έδωσαν ένα νέο περιεχόμενο στην έννοια του Πατριάρχη-Εθνάρχη. Τι άλλο λοιπόν μπορεί να αποδείξει την έγνοια τους για τη Χίο, την παιδεία και τη ρωμιοσύνη;
Ο επίσκοπος Μάξιμος Αγιωργούσης που είναι ο τρίτος τιμώμενος ο οποίος γεννήθηκε στις 5 Μαρτίου 1935. Αποφοίτησε από τη Θεολογική Σχολή Χάλκης το 1957. Διάκονος χειροτονήθηκε 1957 και Πρεσβύτερος το 1959. Το 1964 αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λουβαίν του Βελγίου. Το 1966 μετέβη στις Η.Π.Α. Διετέλεσε Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Τιμίου Σταυρού Βοστώνης μέχρι το 1979. Χειροτονήθηκε τιτουλάριος Επίσκοπος Διοκλείας, Βοηθός Επίσκοπος της Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Και το 1979 εξελέγη Επίσκοπος Πιττσβούργου. Στις 24 Νοεμβρίου 1997 εξελέγη Μητροπολίτης Αίνου και συνέχισε να ποιμαίνει προεδρικώς την Επισκοπή Πιττσβούργου. Στις 20 Δεκεμβρίου 2002 μετά την ανύψωση της Επισκοπής Πιττσβούργου σε Μητρόπολη εξελέγη Μητροπολίτης Πιττσβούργου. Το 2011 παραιτήθηκε για λόγους υγείας και εκοιμήθη στις 2 Νοεμβρίου 2020.
Σεβασμιότατε πατέρα και Δέσποτα! Εκλεκτοί μου, Κυρίες και Κύριοι!
Ο ιλιγγιώδης ρυθμός των αλλαγών που βιώνομε βαθαίνει το χάσμα μεταξύ των γενεών σε θέματα νοοτροπίας, αξιών, νοηματοδοτήσεως και προσανατολισμού της ζωής. Όσα ζούμε σήμερα ισοδυναμούν, «με το άνοιγμα μιας θαυμαστής πύλης. Όμως, αθόρυβα, κλείνουν πολλές άλλες μικρότερες, δυστυχώς όχι λιγότερο πολύτιμες». Παραθεωρείται η ανάγκη φιλίας και συνεργασίας, επαφής με την φύση, και με τον συνάνθρωπο. Εκμηδενίζονται οι κοινωνικές σχέσεις και η ανάγκη πνευματικής τροφής που πλουσιοπάροχα μας παρέχει ο Χριστός προς τον Οποίο οι τιμώμενοι και μνημονευόμενοι σήμερα οικουμενικοί μας πατριάρχες αφιερώθηκαν. Η ζωή τους και η προσφορά τους υπήρξε η πλέον ρωμαλέα πρόταση παιδείας. Ήταν η νίκη εναντίον όλων των δυνάμεων, που διαχρονικά απειλούν την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου και την ακεραιότητα της δημιουργίας. Τοποθέτηθηκαν απέναντι στον εαυτοκεντρισμό και την αδιαφορία κι έκαναν πράξη την αυθυπέρβασιν και το ζητείν «τα του ετέρου». Αυτός που έχει πιστέψει μόνο στην ικανότητά του, στηρίζεται σε εύθραυστο καλάμι ή κτίζει πάνω σε κινούμενο έδαφος έλεγε ο Ιωακείμ ο 2ος Η τιμή στους Οικουμενικούς μας Πατριάρχες μας είναι μια ευκαιρία αναστοχασμού και επαναθεώρησης των πραγμάτων αλλά και της στάσης ζωής μας. Ζώντας σε μια κοινωνία που γίνεται ολοένα πιο ψυχρή και πιο αδιάφορη, είναι χριστιανικό μας καθήκον να επανεπιβεβαιώσουμε το νόημα της προσωπικής μας κοινωνίας. Το άκουσμα και η μελέτη έργων και μηνυμάτων από τη ζωή και τις πράξεις των πατριαρχών όπως αντανακλούν στο σήμερα είναι επιβεβλημένη.
Των Παναγιωτάτων αοιδίμων Οικουμενικών Πατριαρχών Ιωακείμ του Β’ και Ιωακείμ του Δ’ και του Αρχιερέως Μαξίμου Αιωνία η Μνήμη.
(Ο κ. Κωνσταντίνος Βούκουνας είναι καθηγητής Μηχανολόγος, διευθυντής του 1ου ΕΠΑΛ Χίου και χειροθετήθηκε Κήρυκας του Θείου Λόγο την 10η Σεπτεμβρίου 2023 από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Χίου. Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκο.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου