ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΧΙΟΥ ΨΑΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ
ΟΜΙΛΊΑ ΕΚΦΩΝΗΘΗΣΑ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΌ ΕΣΠΕΡΙΝΟ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΝΕΑΝ ΜΟΝΗΝ ΤΗΣ ΧΙΟΥ
ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ 23 ΜΑΡΤΙΟΥ 2024
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΒΟΥΚΟΥΝΑ
Κυριακῇ πρώτῃ τῶν Νηστειῶν.Άνάμνησιν ποιούμεθα τῆς ἀναστηλώσεως τῶν ἁγίων καὶ σεπτῶν Εἰκόνων, γενομένης παρὰ τῶν ἀειμνήστων Αὐτοκρατόρων Μιχαὴλ καὶ τῆς μητρὸς αὐτοῦ Θεοδώρας, ἐπὶ Πατριαρχείας τοῦ ἁγίου καὶ Ὁμολογητοῦ Μεθοδίου.
Την αγιασμένη εικόνα Σου κάθε που προσκυνάμε
συγχώρηση και έλεος με προσευχή ζητάμε!
Τα λάθη μας είναι πολλά και τ’ αμαρτήματα μας
Προς Σε, πού σάρκα φόρεσες και βρέθηκες κοντά μας.
Ανέβηκες σ ένα Σταυρό με πάθη, ηθελημένα,
τα πλάσματα σου τά‘ θελες λεύτερα, λυτρωμένα!
Όλοι χαρά γεμίσαμε και μέσα απ' την καρδία μας
Σωτήρα σε φωνάζουμε που πάντα είσαι κοντά μας!
Οι παραπάνω στίχο, απόπειρα ελεύθερης απόδοσης, νοηματικής κυρίως, στο απολυτίκιο της Κυριακής της Ορθοδοξίας. Γιατί σήμερα τιμούμε την νίκη της ορθοδοξίας με την λύση στο πρόβλημα της εικονομαχίας που προκάλεσαν παράγοντες έξω από την Ελληνορθοδοξία. Ο Ιουδαϊσμός και ο Ισλαμισμός θεωρούν τον εικονισμό ως ειδωλολατρία. Γενικά οι λαοί της Μέσης Ανατολής απεχθάνονται την εικονική τέχνη, γι’ αυτό και πέρασε αυτή η νοοτροπία στις θρησκείες τους. Οι Ίσαυροι ήθελαν να γίνουν αρεστοί σ αυτούς. Αντίθετα, στον Ελληνισμό, την πιο ευγενική έκφραση του παγκοσμίου πολιτισμού, όχι μόνο ήταν δεχτός ο εικονισμός, αλλά είχε προαχθεί σε ύψιστη τέχνη η οποία ανταποκρίνονταν στις παραδόσεις και διαθέσεις των πληθυσμών τους. Ο Ελληνισμός έδωσε πάμπολα στοιχεία χρήσιμα στη πίστη μεταστοιχειώθηκε σε Ελληνορθοδοξία. Εισήχθη στην απαράμιλλη εικονική τέχνη, παραλήφθηκε από την Εκκλησία και χρησιμοποιήθηκε στην ποιμαντική διακονία. Η εικόνα από την εποχή των κατακομβών μέχρι σήμερα λειτουργεί ως το βιβλίο των αγγραμμάτων στους ναούς. Για να είναι αυτό σύμφωνο με την θεολογία της Εκκλησίας μας, οι Πατέρες διατύπωσαν προσεκτική διδασκαλία σύμφωνη με τις βιβλικές επιταγές.
Η εικονομαχική έριδα υπήρξε ένας θλιβερός σταθμός της εκκλησιαστικής ιστορίας, η οποία προξένησε αφάνταστη φθορά στο σώμα της Εκκλησίας. Μέσα όμως από αυτή τη λαίλαπα βγήκε, η διατύπωση της θεολογίας των ιερών εικόνων.
Οι μεγάλοι Πατέρες και οι διδάσκαλοι της Εκκλησίας μας, που αναδείχθηκαν μέσα από τη λαίλαπα της εικονομαχίας, διατύπωσαν το ορθόδοξο δόγμα με προσοχή και ευλάβεια. Η προσκύνηση της ιερής εικόνας του Χριστού και των άλλων ιερών προσώπων του Χριστιανισμού δεν είναι ειδωλολατρία, όπως κατηγορούνταν από τους εικονομάχους, αφού η τιμή απευθύνεται προς το εικονιζόμενο πρόσωπο, καθότι: «Προσκυνούμεν δε ταις εικόσιν, ου τη ύλη προσφέροντες την προσκύνησιν, αλλά δι΄αυτών, τοις εν αυταίς εικονιζομένοις» λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. P.G.94 1356. Η ευλογία και η χάρη που λαμβάνει ο πιστός από την προσκύνηση των ιερών εικόνων δίνεται από το ζωντανό ιερό πρόσωπο και όχι από την ύλη της εικόνας.
Ας προσέξουμε το «Συνοδικό» της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου, που θα διαβαστεί αύριο στους ναούς, και δίνει πειστική απάντηση στους επικριτές της Εκκλησίας μας, λέγει ότι: ἐν Ναοῖς, ἐν Εἰκονίσμασι, τὸν μὲν ὡς Θεὸν καὶ Δεσπότην προσκυνοῦντες καὶ σέβοντες, τοὺς δὲ διὸ τὸν κοινὸν Δεσπότην ὡς Αὐτοῦ γνησίους θεράποντας τιμῶντες καὶ τὴν κατὰ σχέσιν προσκύνησιν ἀπονέμονες…
Ως ορθόδοξοι χριστιανοί, μετέχουμε της αλήθειας και ταυτόχρονα, ως Έλληνες, μετέχουμε του ωραίου. Χάρη σ’ αυτές τις δύο σταθερές, διαφέρουμε από όλους τους άλλους που έχουν διαφορετική πίστη, κι έτσι έχουμε προβάδισμα στην αληθινή πρόοδο και τον παγκόσμιο πολιτισμό.
Ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, λέγει ότι η εικόνα είναι «ομοίωση» με το υπαρκτό, ενώ το είδωλο είναι «ομοίωση» με το ανύπαρκτο. Επομένως είναι πλάσμα, είναι φαντασία, απάτης ομοίωμα. Με άλλα λόγια, το αρχέτυπο του ειδώλου είναι ανύπαρκτο, είναι φανταστικό, δεν είναι πραγματικό πρόσωπο, ενώ η εικόνα απεικονίζει αυτό που υπάρχει πραγματικά, το είδωλο δεν έχει τέτοια δυνατότητα. Είναι ως τούτου λανθασμένος και όρος εικονολατρία το σωστό είναι εικονοφιλία. Οι εικόνες της Θεοτόκου και των Αγίων, αποτελούν απεικονίσεις πραγματικών ιστορικών προσώπων, τα οποία βρίσκονται σε άμεση σχέση, προσωπική και ουσιαστική, σχέση κοινωνίας, με τον Ένα και μόνο αληθινό Θεό.
Θα ήταν χρήσιμη μια σύντομη αναφορά στην περίοδο της εικονομαχίας η οποία εμφανίζεται σε δύο φάσεις.
Η πρώτη φάση 726 - 787 μ.Χ. όπου έχουμε το επεισόδιο με την απομάκρυνση της εικόνας του Χριστού Αντιφωνητή από τη χαλκή πύλη των ανακτόρων και τη διαταγή να αναρτηθούν οι εικόνες εις το μετεορότερον.
Την περίοδο αυτή διαπρέπει ο γνωστός μας στην Καλλιμασιά Άγιος Αιμιλιανός ο ομολογητής επίσκοπος Κυζίκου που αγωνίστηκε με όλη τη δύναμη που του παρείχε ο Θεός για την τιμητική προσκύνηση των αγίων εικόνων και ο χρυσορρόας και μαΐστωρ της μουσικής Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Γράφοντας επιστολές, ζητούσε από τον λαό της Πόλης να τιμά τις εικόνες. Ο Λέων ο Γ΄ διέταξε να μιμηθούν τη γραφή τού και να στείλουν στο χαλίφη που τον είχε κοντά του πλαστή επιστολή του, με την οποία να φαίνεται, ότι ο Ιωάννης προσέφερε (τάχα) τη Δαμασκό στους Βυζαντινούς. Ο χαλίφης πείστηκε και τού έκοψε το δεξί χέρι, το οποίο όμως γιατρεύτηκε ως εκ θαύματος. Τότε έγραψε τον πρώτο ειρμό τού Κανόνα τού Α΄ ήχου «Σού η τροπαιούχος δεξιά, θεοπρεπώς εν ισχύϊ δεδόξασται» Για το θαύμα αυτό τιμάται η Παναγία η Τριχερούσα στο Άγιο όρος. Η κρίση οξύνεται επί Κωνσταντίνου Ε' του λεγόμενου Κοπρώνυμου με διώξεις μοναχών, απαγορεύσεις προσευχών καιτιμή λειψάνων των Αγίων. Μοναστήρια και Ναοί κατεδαφίζονται, βιβλία καίγονται, μοναχοί φυλακίζονται ή εξορίζονται. Τότε μαρτύρησαν και οι ομολογητές Ανδρέας ο Καλυβίτης, ο επίσκοπος Υπάτιος και ο Άγιος Στέφανος ο Νέος.
Η αυτοκρατορία βρίσκεται σε μεγάλη θρησκευτική αναστάτωση. Ο γιος του Κωνσταντίνου, Λέων Δ' ο Χάζαρος (775 - 780 μ.Χ.) συνέχισε αλλά με πιο αραιές εκτελέσεις ώσπου επήλθε κάποια χαλάρωση.
Η πρώτη φάση τελειώνει με τη Ζ' Σύνοδο της Νίκαιας το 787 μ.Χ. που ακύρωσε την προηγούμενη της Ιέρειας και αναστήλωσε τις εικόνες επί Αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας και του γιου της Κωνσταντίνου ΣΤ' επί Πατριαρχίας Ταρασίου.
Η Δεύτερη Φάση (815 - 843 μ.Χ.) αρχίζει με τον θηριώδη Λέοντα Ε' τον Αρμένιο. Αυτός κατά την εορτή της Υπαπαντής του 815 μ.Χ. εισερχόμενος στην Αγία Σοφία αρνείται να προσκυνήσει τις εικόνες. Ο πιο αδιάλλακτος και φανατικός εικονομάχος ήταν ο Θεόφιλος Οι μοναχοί, που ζωγράφιζαν εικόνες, τιμωρούνταν αυστηρά. Ο μοναχός Λάζαρος καταδικάστηκε να καούν οι παλάμες του με καυτό σίδερο, ενώ οι αδελφοί Θεοφάνης και Θεόδωρος τιμωρήθηκαν, λόγω του ζήλου με τον οποίον υποστήριζαν τις εικόνες, με «εγκέντιση» των παρακάτω ιαμβικών στίχων, στα πρόσωπα του, αποκτώντας έκτοτε το όνομα «Γραπτοί».
Πάντων ποθούντων προστρέχειν πρὸς τὴν πόλιν,
Ὅπου πάναγνοι τοῦ Θεοῦ Λόγου πόδες
Ἔστησαν, εἰς σύστασιν τῆς οἰκουμένης,
Ὤφθησαν οὗτοι τῷ σεβασμίῳ τόπῳ,
Σκεύη πονηρὰ δεισιδαίμονος πλάνης.
Ἐκεῖσε πολλὰ λοιπὸν ἐξ ἀπιστίας,
Πράξαντες δεινὰ αἰσχρὰ δυσσεβοφρόνως,
Ἐκεῖθεν ἠλάθησαν ὡς ἀποστάται.
Πρὸς τὴν πόλιν δὲ τοῦ κράτους πεφευγότες,
Οὐκ ἐξαφῆκαν τὰς ἀθέσμους μωρίας.
Ὅθεν γραφέντες ὡς κακοῦργοι, τὴν θέαν,
Κατακρίνονται καὶ διώκονται πάλιν.
[Επειδή όλοι ποθούν να πάνε προς την πόλη,
όπου σταθήκαν Θεού Λόγου πάναγνα πόδια
για να συνενωθεί η οικουμένη.
Παρουσιάσθηκαν στον σεβαστό αυτόν τόπο
αυτά τα πονηρά δοχεία δεισιδαίμονος πλάνης.
Εκεί λοιπόν, λόγω κακοπιστίας
Πράξαν πολλά και φοβερά και δεινά αίσχη,
με φρόνημα που ο Θεός δε θέλει
Διωγμένοι από εκεί σαν αποστάτες,
στην Πόλη έφτασαν τώρα του κράτους,
χωρίς να σταματήσουν, οι αποστάτες .
Γι' αυτό, καταγραφτήκαν σαν κακούργοι
στα μέτωπα τους είναι η ανομία,
κατακρινόμενοι διώχνονται πάλι».]
Όταν πέθανε ο Θεόφιλος, το 842, η Θεοδώρα έμεινε η μόνη επίσημη άρχοντας του κράτους, επειδή ο γιος της, Μιχαήλ, ήταν ανήλικος. Η Βασίλισσα Θεοδώρα συγκαλεί Σύνοδο το 843 μ.Χ. και φέρνει σε ισχύ την απόφαση της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου. Το 843 μ.Χ. γίνεται η οριστική Αναστήλωση των εικόνων. Δύο φορές έγινε αναστήλωση των εικόνων και τις δύο φορές έγινε από γυναίκες. Η Θεοδώρα με τον γιο της Μιχαήλ, τον κλήρο και πλήθος λαού κρατώντας τα Θεία ξύλα του Τιμίου Σταυρού και τις άγιες εικόνες εξήλθαν μέχρι του λεγόμενου Μιλίου ψάλλοντας το Κύριε ελέησον και μετά τέλεσαν Θεία Λειτουργία.
Από την 19η Φεβρουαρίου του 842, η πρώτη Κυριακή των νηστειών, εορτάζεται ως «Η Κυριακή της Ορθοδοξίας» Η λέξη Ορθοδοξία δεν αναφέρεται ούτε σε κάποιο σύστημα, ούτε σε λαϊκή παράδοση και ούτε σε τέχνη.
Ορθοδοξία είναι η ορθή δόξα, η ορθή πίστη για τον Θεό, είναι η Εκκλησία, η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία. Εκτός της Εκκλησίας δεν υπάρχει Ορθοδοξία. Η αναστήλωση των αγίων και ιερών εικόνων είναι ο θρίαμβος της Ορθοδόξου Πίστεως.
Μία εικόνα μεταγγίζει στον άνθρωπο την άκτιστη θεία χάρη που τόσο έχουμε ανάγκη και που μας ανάγει στο «πρώτο κάλλος», δηλαδή, μας αποκαλύπτει την δόξα του Θεού. Αγιάζονται δια των θείων εικόνων «τα όμματα των ορώντων και ανάγεται δι’ αυτών ο νους προς θεογνωσίαν» Είναι μεγάλη μας τιμή, και καύχημά μας να ομολογούμε την πίστη μας και να ονομαζόμαστε Χριστιανοί, να φέρουμε το όνομα του Χριστού. Πρέπει να μας κάνει υπερήφανους αυτό και όχι να μας ντροπιάζει. Όμως, είναι μεγάλη ευθύνη συνάμα να βιώσουμε την Ορθοδοξία. Μεγάλη ευθύνη για να γίνει η Ορθοδοξία ορθοπραξία γιατί Ορθοδοξία χωρίς ορθοπραξία είναι μεγαλύτερο από την αίρεση. Ο Χριστιανός που προσέρχεται με πίστη, κερδίσει πολλά, ενώ όποιος αμφιβάλλει, μοιάζει με φύλλο σε κυματισμό θαλάσσης, που το παίρνει ο άνεμος οδηγώντας το σε ένα αβέβαιο μέλλον χωρίς Θεό στη ταραγμένη Γη της πικραμένης Παναγιάς που έχει ανάγκη ολόκληρη η Οικουμένη αυτές τις μέρες και που περιμένει όσο ποτέ άλλοτε κάτω απ’ το Σταυρό την αληθινή Ανάσταση.
Ολοκληρώνοντας την αναφορά μου παρακαλώ να μνημονεύονται και αυτή την μέρα και οι γονείς μας. Εκείνοι που μας έμαθαν από παιδιά να πηγαίνομε στην εκκλησιά κρατώντας μια εικόνα είτε από το ναό είτε από το εικονοστάσι του σπιτιού μας που το παίρναμε να εκκλησιαστεί, συμμετέχοντας σε αυτή τη θριαμβευτική χαρά της εορτής και κατά τη ώρα της περιφοράς να ακούμε και γι’ αυτούς το: Συν Τῶν τῆς Ὀρθοδοξίας προμάχων, εὐσεβῶν Βασιλέων, ἁγιωτάτων Πατριαρχῶν, Ἀρχιερέων, Διδασκάλων, Μαρτύρων, Ὁμολογητῶν, και των γονέων ημών . «Αἰωνία ἡ μνήμη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου