Ὁ καλός μας συμπολίτης καί λίαν σεβαστός μοι κ. Μ. Κεφάλας, καθηγητής ἐν τῇ ἐν Χάλκῃ Θεολογικῇ Σχολῇ, Καλλιμασώτης, ἀσμένως ἀπέστειλε πρός δημοσίευσιν τάς κατωτέρω τοπονυμίας τοῦ χωρίου του.
Εὐχαρίστως δημοσιεύοντες ὑπό τοῦ λογίου συμπολίτου ἀποσταλλέντα, εὐχαριστοῦμεν αὐτόν καί ἐλπίζομεν ὃτι οὐ παύσηται μετέχων τῆς ἐκδόσεως τοῦ ἡμετέρου ἠμερολογίου.
Ἡ Πατέλλα. Ὁ Τροχαλᾶς. Τό Καμινάκι. Ἡ Πλακωτή. Ἡ Λίμνη. Ὁ Κεφαλᾶς. Ἡ Μερία. Ἃγιος Νικόλας. Ἁγιά Παρασκευή. Ὁ Μπασουκαλᾶς. Τό Πολυγέντρι. Ὁ Βουότοπος. Ὁ Ἀνέμωνας. Τό Μπροσποτάμι. Ἡ Μαλόβρυση. Τά Φροῆσα. Ἁγιά Θυμιά. Ἃγιος Σίγερος. Ὁ Κάλαμος. Ἡ Μνιγοῦρα. Τό Κάτω Πηγάδι. Ὁ Σελέπερος. Τό Δάγκρι. Τά Λαγκάδια. Ὁ Στυρᾶς. Τό Προσκύνημα. Τό Τσιγουράκι. Τά Πανιά. Ἃγιος Μιλιανός. Οἱ Λάκκοι. Ἡ Ρουσᾶ. Τά Σκαλιά Τά Κουμαρωπά. Ἡ Καλαθοῦ. Ὁ Καραβᾶς. Ἡ Καμμάρα. Τό Καμμάρι. Οἱ Βίγλες. Ὁ Τσοῦκος. Ὁ Μπουναφές. Ἡ Μονολιᾶ. Τῆς Βώλαινας. Το Ἒξω Ποτάμι. Ἃγιος Γιάννης. Τό Βροπηγάδι. Τά Καμπιά. Ὁ Κουλλουρής. Τό Βουνάκι. Ἡ Ρά. Ὁ Παλιάωνας. Τά Πλακούρια. Τά Πλάγια. Ἡ Σκάφη. Πέρα Μύλος. Τά Ποντίσματα. Τοῦ Μάνδαλη. Τοῦ Σκουλούη. Ἡ Μαρουλλοῦ. Τοῦ Παρθένη. Τοῦ Τσιριφιώτη. Ὁ Πασπαλᾶς. Ἁγιά Μαρίνα. Ἡ Παπαντή. Ἡ Στροβιλιά. Ἡ Παμπακιά. Ἃγιοι Ἀπόστολοι. Ὁ Σταυρός. Ἡ Πλατειά. Τό Σκοινάρι. Οἱ Καρυές. Το Ἒξω ‘κεῖ. Ἡ Ζωπηγή. Ἡ Μαμμιού. Τά Βρυτά. Ἡ Μελόνα.
Τάς τοπωνυμίας ταύτας ἀντέγραψα πιστῶς ὡς προφέρονται ὑπό τῶν χωρικῶν, ἀφήνω δέ εἰς τούς καταγινομένους εἰς τά τοιαῦτα ν’ ἀνεύρωσι τήν ἀληθῆ γένεσιν αὐτῶν. Ἐγώ γενικῶς παρατηρῶ, ὃτι αἱ τοπωνυμίαι αὗται τό μεν ἐδόθησαν ἐκ τῶν ἐν τοῖς τόποις ἐκκλησιῶν, τῶν ὁποίων ἐνιαχοῦ διασώζονται ἐρείπια, τό δέ ἐκ τῶν πάλαι ποτέ ἰδιοκτητῶν, τό δε ἐκ τῆς φύσεως τῶν μερῶν, τό δε ἐκ τοῦ εὐδοκιμοῦντος προϊόντος. Ἲχνη ἀρχαίων λέξεων, ἀσυνήθων νῦν ἀνευρίσκω ἐν τοῖς Τροχαλᾶς (ἐκ τοῦ τροχαλός κυρτός, στρογγυλός, ἀληθῶς δέ ὁ τροχαλᾶς εἶναι κορυφή στρογγύλη λόφου), Πασπαλᾶς (ἐκ τοῦ πασπάλη διά τό λεπτόν καί λευκόν τοῦ χώματος) καί Στροβιλιά (ἐκ τοῦ στρόβιλος διά τήν πάλαι ποτέ αὐτόθι πηγήν), καί Βρυτά (ἐκ τοῦ βρύσι). Τουρκικῆς ἀρχῆς εἶναι κατ’ ἐμέ τό Μπασ-συκαλᾶς διά τά ἂριστα αὐτόθι σῦκα, φραγκικῆς δέ καί ἂλλα καί τα Πατέλλα (ἐκ τοῦ piatella, διότι εὶναι ἐπίπεδος κορυφή λόφου) καί Μελόνα, melone, πεπονών.
Τό Μερία κατ’ ἐμέ ὠνομάσθη ἢ ἐκ τοῦ μερίς, μερίδα, μερία, ὃπερ ἐν τοῖς ἒπειτα χρόνοις ἐνίοτε σημαίνει κλῆρον, κτῆμα, ὡστε ἦτο κατ’ ἐξοχήν κτῆμά τινος, καί μέχρι τοῦ 1881 διεσώζετο ἠρειπωμένος πύργος μετά μεγίστου ληνοῦ ἐπί τῆς κορυφῆς τοῦ λόφου, διότι τα πέριξ ἦσαν ἀμπελῶνες, ἢ ἐκ τοῦ ὀνόματος τοῦ ἰδιοκτήτου τά Μερία, ἡ Μερία, Μεριᾶς δέ σώζεται ἒτι καί νῦν ἐν Ἁγίῳ Γεωργίῳ ἐπώνυμον ἐκ τοῦ μερί, μηρίον, μηρός, κυρίως ὁ ἒχων παχέα μεγάλα μηρία, ὁπως Στομάρας, Κεφάλας, Αὐτιᾶς, Φρυδᾶς, Κουτέλλας κτλ. Τό Πολυγέντρι εἶανι κατ’ ἐμέ ἢ Πολυκέντρι διά τούς πολλούς σχοίνους (οἱ παλαιοί ἒλεγον ἡ σχοῖνος) ἢ Πολυγέντριον = Πολύγονον διά τό εὒφορον τοῦ μέρους. Ἡ Μαλόβρυση προῆλθεν ἲσως ἐκ τοῦ Ὁμαλόβρυση ἢ Μαλλόβρυση ἢ Μανόβρυση = τρελλόβρυση. Τα Φροῆσα νομίζω ὀνομασθένταδια τό κρημνῶδες τοῦ μέρους ἀντί Εὐροῆσα, Βροῆσα, Φροῆσα. Ἡ Μνιγοῦρα εἶναι ἀντί Πνιγοῦρα ἐκ τοῦ πνίγειν, διότι ἐν πολυομβρίᾳ μεταβάλλεται εἰς λίμνην, οὓτω δέ καί γράφεται ἐν ἀρχαίοις ἐγγράφοις. Στυρᾶς ἒγραψα καί οὐχί Στειρᾶς, διότι παραδέχομαι, ὃτι ἐκλήθη ἐκ τοῦ ὀνόματος τοῦ ἀρχαίου κτήτορος Στυρᾶ κατά συγκοπήν ἐκ τοῦ Στύρακας (ἐκ τοῦ στύραξ,) Στυρακᾶς δέ ὁ κάμνων ἢ ἒχων πολλά στυράκια, στυράκια δέ ἐκαλοῦντο μέχρις ἐσχάτων αἱ καταθλιπτικαί τῶν ἐλαιῶν μηχαναί δι’ ἐμβόλου, τό ἒμβολον δέ τοῦτο κυρίως ἐκαλεῖτο στυράκιον, ἒπειτα δε ἐκ τοῦ μέρους τό ὃλον.
Τά Ρουσᾶ, Τσοῦκος, Μπουναφές, Ρᾶ, καί Μαμμιού, εἰκάζω προελθόντα ἐκ τῶν κτητόρων, τά Ρουσᾶ, τά Τσούκου, τά Μπουναφέ, τά Ρᾶ καί τά Μαμμίου (ἃπαντα φράγκικα ὀνόματα), ἐξ οὗ καί Μαμμίου καί κατά θηλυκά Πλουμού, Μονού, Ἀγκερού, Βιερού, Βγενού, ἡ Μαμμιού. Ὁμοίας ἀρχῆς θεωρῶ καί τό Δάγκρι =τά Δάγκρη, καί τοῦ Σελέπερου, τά Σελεπέρου, Celebrus, ἐκ τοῦ Celeber, ὃπερ ἰσοδύναμον ἐνίοτε πρός τό Coelestis ἐπί τῆς σημασίας τοῦ γεροντοπαλλήκαρον.
Ἐκ τοῦ Πλακούρια (πλάξ+urium) ὀνομάζεται καί ἡ ἐν τῷ μοναστηρίῳ τοῦ χωρίου ἡμῶν Παναγία Πλακουριώτισσα, οὐχί δε Πλακιδιώτισσα, ὡς ὑπεράγαν ἑλληνίζοντες τινες θέλουσι, διότι ἀκριβῶς ἐν τῇ θέσει ταύτῃ κεῖται ἡ Μονή. Ὁ Ἀνέμονας = ἀνέμων, καί τοιαύτη ἀληθῶς ἡ θέσις, τό δέ Μπροσποτάμι λέγεται ἐνίοτε κατ’ ἀφομοίωσιν Μπροσποτάμι. Τό Βροπηγάδι κατ’ ἐμέ εἶναι ἀναβροπηγάδι (ἀναβρύειν) καί τό Κουλλουρής, ἐκ τοῦ ἰδιοκτήτου τα Κουλλουρῆ, κουλλουρής δέ ὁ ἀγαπῶν την κουλλουρίδα, εἶναι δέ κουλλουρίς κουλλουρία, εἶδος οἰκιακοῦ μακαρονίου ἐκ τοῦ ἀρχαίου κολλύρα, ὃθεν καί κουλλοῦρα.
Ἐν Χάλκῃ 12 Αὐγούστου 1910.
Μ. ΚΕΦΑΛΑΣ
Πηγή: «ΧΙΑΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ» τοῦ 1912, PIERRE P. AGIUS, ΚΟΡΑΗΣ Π. ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΙΣ, σελ. 68-71
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου